పార్లమెంటు సభ్యులు (ఎంపీలు) మరియు శాసనసభ సభ్యుల (ఎమ్మెల్యేలు)పై క్రిమినల్ కేసులను త్వరితగతిన పరిష్కరించే లక్ష్యంతో భారత అత్యున్నత న్యాయస్థానం సమగ్ర మార్గదర్శకాలను జారీ చేసింది. న్యాయవాది అశ్విని కుమార్ ఉపాధ్యాయ్ దాఖలు చేసిన పిటిషన్ నుండి ఈ ముఖ్యమైన నిర్ణయం వచ్చింది, కేసులను సత్వరమే పరిష్కరించడం మరియు దోషులుగా తేలిన రాజకీయ నాయకులు ఎన్నికల్లో పోటీ చేయకుండా జీవితకాల నిషేధం విధించే అవకాశం రెండింటినీ ప్రస్తావించారు.
CJI నేతృత్వంలోని బెంచ్ ఆదేశాలు
ఉపాధ్యాయ్ చేసిన పిటిషన్‌పై ప్రధాన న్యాయమూర్తి డివై చంద్రచూడ్ నేతృత్వంలోని సుప్రీంకోర్టు మార్గదర్శకాలను జారీ చేసింది.
ఆగస్టు 2016లో దాఖలు చేసిన ఈ పిటిషన్, చట్టసభ సభ్యులకు సంబంధించిన కేసులను త్వరగా పరిష్కరించాలని కోరింది మరియు దోషులుగా తేలిన రాజకీయ నాయకులపై జీవితకాల నిషేధాన్ని ప్రతిపాదించింది.
ప్రజాప్రాతినిధ్య చట్టం, 1951 (RP చట్టం)లోని సెక్షన్ 8, శాసనసభ్యులపై అనర్హత వేటుకు సంబంధించినది, ఈ పిటిషన్‌లో కేంద్రంగా ఉంది.
RP చట్టాన్ని అర్థం చేసుకోవడం
డాక్టర్ BR అంబేద్కర్ ప్రవేశపెట్టిన RP చట్టం, పార్లమెంటు మరియు రాష్ట్ర శాసనసభలకు ఎన్నికలను నియంత్రిస్తుంది.
RP చట్టంలోని సెక్షన్ 8 చట్టసభ సభ్యులకు అనర్హతలను సూచిస్తుంది, శత్రుత్వం, లంచం, మితిమీరిన ప్రభావం, హోర్డింగ్, లాభదాయకం మరియు ఆహారం లేదా మాదక ద్రవ్యాల కల్తీ వంటి నేరాలతో సహా.
RP చట్టంలోని సెక్షన్ 8(3) కనీసం రెండేళ్ల జైలు శిక్ష విధించే నేరాలకు పాల్పడిన వ్యక్తులపై ఆరేళ్ల నిషేధాన్ని విధిస్తుంది.
కోర్టు నిర్ణయం
చట్టసభ సభ్యులపై కేసులను సత్వరమే పరిష్కరించాల్సిన అవసరాన్ని సుప్రీంకోర్టు ప్రస్తావించింది.
పెండింగ్‌లో ఉన్న కేసులను త్వరితగతిన పరిష్కరించేలా పర్యవేక్షించేందుకు హైకోర్టు ప్రధాన న్యాయమూర్తులు స్వయంగా కేసులను ఏర్పాటు చేయడం మార్గదర్శకాలలో ఉంది.
ప్రధాన న్యాయమూర్తులు లేదా నియమించబడిన బెంచ్‌ల నేతృత్వంలోని ప్రత్యేక బెంచ్‌లు ఈ కేసులను విచారించవచ్చు, అవసరమైతే క్రమ వ్యవధిలో విచారణలు షెడ్యూల్ చేయబడతాయి.
మరణశిక్ష లేదా యావజ్జీవ కారాగార శిక్ష విధించే కేసులతో పాటు ఐదేళ్లు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ శిక్షలు ఉన్న కేసులకు ప్రాధాన్యత ఇవ్వడాన్ని న్యాయస్థానం నొక్కి చెప్పింది.
ట్రయల్ కోర్టులు బలమైన కారణాలు లేకుండా అటువంటి కేసులను వాయిదా వేయలేవు.
మౌలిక సదుపాయాలు మరియు పారదర్శకతకు భరోసా
ప్రిన్సిపల్ జిల్లా మరియు సెషన్ న్యాయమూర్తులు నియమించబడిన కోర్టులకు తగిన మౌలిక సదుపాయాలు మరియు సాంకేతిక మద్దతును నిర్ధారించే బాధ్యతను కలిగి ఉంటారు.
ఈ కేసులపై జిల్లా వారీగా వారి స్థితితో సహా సమాచారాన్ని అందించడానికి హైకోర్టులు తప్పనిసరిగా తమ వెబ్‌సైట్‌లలో స్వతంత్ర ట్యాబ్‌ను రూపొందించాలి.
చారిత్రక సందర్భం
సుప్రీం కోర్ట్ గతంలో చట్టసభ సభ్యులపై క్రిమినల్ కేసుల త్వరిత పరిష్కారం గురించి ప్రస్తావించింది, ముఖ్యంగా 2015లో "పబ్లిక్ ఇంట్రెస్ట్ ఫౌండేషన్ వర్సెస్ యూనియన్ ఆఫ్ ఇండియా"లో.
RP చట్టంలోని సెక్షన్ 8 కింద ఆరోపణలు ఎదుర్కొంటున్న సిట్టింగ్ శాసనసభ్యుల విచారణలను వెంటనే పూర్తి చేయాలని, అవసరమైతే "రోజువారీ" ప్రాతిపదికన విచారణలు నిర్వహించాలని 2015 తీర్పు ఆదేశించింది.
