పరిచయం:

కేశవానంద భారతి తీర్పు ప్రాథమిక నిర్మాణ సిద్ధాంతాన్ని ప్రవేశపెట్టింది, ఇది సెక్యులరిజం మరియు ఫెడరలిజం వంటి రాజ్యాంగంలో పొందుపరచబడిన ప్రధాన విలువలను ప్రభావితం చేసే తీవ్రమైన సవరణలు చేయడానికి పార్లమెంటు అధికారాన్ని పరిమితం చేసింది. పార్లమెంటు చట్టాలను న్యాయపరంగా సమీక్షించే అధికారాన్ని సుప్రీం కోర్టు సమర్థించింది. ఇది శాసన, కార్యనిర్వాహక మరియు న్యాయవ్యవస్థ - పాలన యొక్క మూడు శాఖల మధ్య అధికారాల విభజన భావనను అభివృద్ధి చేసింది.

బేసిక్ స్ట్రక్చర్ యొక్క సిద్ధాంతం అని చెబుతుంది

  • రాజ్యాంగాన్ని సవరించడానికి పార్లమెంటుకు ఉన్న అపరిమిత అధికారం ఒకే ఒక పరిమితికి లోబడి ఉంటుంది, అంటే అది రాజ్యాంగం యొక్క ప్రాథమిక నిర్మాణాన్ని పలుచన చేయకూడదు లేదా ఉల్లంఘించకూడదు.
  • లేదా సవరణ యొక్క ప్రభావాలు ప్రాథమిక నిర్మాణం పట్ల స్వభావాన్ని రద్దు చేయడం లేదా భంగపరిచేలా ఉండకూడదు.

'బేసిక్ స్ట్రక్చర్' సిద్ధాంతం  యొక్క పుట్టుకను అర్థం చేసుకోవడానికి క్రింది నాలుగు సందర్భాలు ముఖ్యమైనవి-

ప్రాథమిక నిర్మాణం యొక్క సిద్ధాంతం యొక్క పరిణామం

 శంకరి ప్రసాద్ కేసు
  • ఆర్టికల్ 368 ప్రకారం రాజ్యాంగాన్ని సవరించే అధికారం పార్లమెంటుకు ప్రాథమిక హక్కులను సవరించే అధికారం కూడా ఉందని SC అభిప్రాయపడింది.
  • ఆర్టికల్ 13లో పేర్కొన్న 'చట్టం' అనే పదం సాధారణ చట్టాలను మాత్రమే కలిగి ఉంటుంది మరియు రాజ్యాంగ సవరణ చట్టాలను కలిగి ఉండదు అనే తర్కంపై ఇది తన తీర్పును ఆధారం చేసుకుంది.
 గోలక్‌నాథ్ కేసు
  • SC తన తీర్పును తోసిపుచ్చింది
  • ప్రాథమిక హక్కులకు అతీతమైన మరియు మార్పులేని స్థానం ఇవ్వబడింది మరియు అందువల్ల పార్లమెంటు ఈ హక్కులలో దేనినీ సంక్షిప్తీకరించదు లేదా తీసివేయదు అని తీర్పు చెప్పింది.
  • రాజ్యాంగ సవరణ చట్టం కూడా ఆర్ట్ 13 ప్రకారం చట్టమేనని అభిప్రాయపడింది
  • ఈ తీర్పుపై పార్లమెంటు ప్రతిస్పందిస్తూ 24 వ  సవరణ చట్టాన్ని అమలులోకి తెచ్చింది, ఇందులో ఆర్టికల్ 368లోని నిబంధనను చేర్చి, ఏదైనా ప్రాథమిక హక్కులను తొలగించే అధికారం పార్లమెంటుకు ఉందని ప్రకటించింది.
  కేశవానంద భారతి కేసు
  • గోలక్‌నాథ్ కేసులో సుప్రీంకోర్టు తన తీర్పును తోసిపుచ్చింది
  • ఇది 24 వ సవరణ చట్టం యొక్క చెల్లుబాటును సమర్థించింది  మరియు ఎఫ్‌ఆర్‌లలో దేనినైనా తీసివేయడానికి లేదా సంక్షిప్తీకరించడానికి పార్లమెంటుకు అధికారం ఉందని అభిప్రాయపడింది. అయితే, ఇటువంటి మార్పులు రాజ్యాంగం యొక్క 'ప్రాథమిక నిర్మాణాన్ని' మార్చకూడదు
42 వ CAA 1976
  • సవరించిన కళ. 368 - పార్లమెంటు రాజ్యాంగ అధికారంపై పరిమితి లేదు.
  • ఏదైనా సవరణను ఏ కారణంతోనూ ఏ కోర్టులోనూ ప్రశ్నించలేము.
 మినర్వా మిల్లు కేసు
  • పార్లమెంటు రాజ్యాంగ అధికారంపై ఎటువంటి పరిమితి లేదని ఆర్టికల్ 368 కింద ప్రకటించిన 42 వ సవరణ చట్టం ద్వారా పార్లమెంటు పై కేసుపై స్పందించింది మరియు  అలాంటి సవరణలను ప్రశ్నించకుండా కోర్టులను నిషేధించింది.
  • రాజ్యాంగం యొక్క 'న్యాయ సమీక్ష' అధికారాన్ని పార్లమెంటు తీసివేయదు, ఎందుకంటే ఇది 'సిద్ధాంతపు ప్రాథమిక నిర్మాణం'లో భాగం కాబట్టి SC ద్వారా ఈ నిబంధన చెల్లదు.
 వామన్‌రావు కేసు 1981
  • ఏప్రిల్ 24, 1973 (కేశవానంద భారతి కేసు) (9వ షెడ్యూల్‌తో సహా) తర్వాత రూపొందించబడిన రాజ్యాంగ సవరణలకు సిద్ధాంతం వర్తిస్తుందని SC స్పష్టం చేసింది.

ప్రాథమిక నిర్మాణం యొక్క అంశాలు:

ప్రాథమిక నిర్మాణం యొక్క సిద్ధాంతం ఖచ్చితంగా నిర్వచించబడలేదు కానీ న్యాయవ్యవస్థ ద్వారా అందించబడిన దాని విషయాల ద్వారా రాజ్యాంగం యొక్క ఫ్రేమ్ లేదా నిర్మాణాన్ని నిర్వచించే పరిధిని స్పష్టం చేస్తుంది. కాలానుగుణంగా ప్రాథమిక నిర్మాణం కొన్ని కొత్త విషయాలతో మెరుగుపరచబడింది మరియు అందువల్ల రాజ్యాంగం యొక్క ఖచ్చితమైన ప్రాథమిక నిర్మాణాన్ని సుప్రీంకోర్టు ఇంకా నిర్వచించలేదు.

  • రాజ్యాంగం యొక్క ఆధిపత్యం
  • న్యాయం ప్రకారం
  • భారతీయ రాజకీయాల సార్వభౌమాధికారం, స్వేచ్ఛ మరియు గణతంత్ర స్వభావం.
  • న్యాయ సమీక్ష
  • ప్రాథమిక హక్కులు మరియు నిర్దేశక సూత్రాల మధ్య సామరస్యం మరియు సమతుల్యత.
  • అధికార విభజన.
  • సమాఖ్య పాత్ర.
  • పార్లమెంటరీ వ్యవస్థ.
  • సమానత్వం యొక్క నియమం.
  • దేశం యొక్క ఐక్యత మరియు సమగ్రత.
  • స్వేచ్ఛగా, నిష్పక్షపాతంగా ఎన్నికలు. ఆర్టికల్ 32,136,142,147 ప్రకారం SC అధికారాలు
  • ఆర్టికల్ 226 మరియు 227 ప్రకారం HC అధికారం.
  • రాజ్యాంగాన్ని సవరించడానికి పార్లమెంటుకు పరిమిత అధికారం.
  • సంక్షేమ రాజ్యం.
  •  ఒక వ్యక్తి యొక్క స్వేచ్ఛ మరియు గౌరవం.
  • ఇందిరా నెహ్రూ గాంధీ, మినర్వా మిల్స్, వామన్ రావ్ మరియు ఐఆర్‌కోయెల్హో మొదలైన సుప్రీంకోర్టు వివిధ తీర్పులలో ప్రాథమిక నిర్మాణ భావన హైలైట్ చేయబడింది  .

 

ప్రాథమిక నిర్మాణం యొక్క ప్రాముఖ్యత:

  • ప్రాథమిక నిర్మాణ సిద్ధాంతం అనేది పాలక మెజారిటీ యొక్క బ్రూట్ మెజారిటీ ద్వారా COI యొక్క సారాంశానికి నష్టం జరగకుండా నిరోధించడానికి రాజ్యాంగవాద సిద్ధాంతానికి సాక్ష్యం .
  • రాజ్యాంగ అధికారం యొక్క పరిమితిగా పని చేస్తున్నందున ప్రాథమిక సిద్ధాంతం భారత ప్రజాస్వామ్యాన్ని రక్షించింది లేదా పార్లమెంటు యొక్క అపరిమిత అధికారం భారతదేశాన్ని నిరంకుశంగా మార్చే అవకాశం ఉంది.
  • మన రాజ్యాంగం యొక్క వ్యవస్థాపక పితామహులు చాలా సూక్ష్మంగా రూపొందించిన మన రాజ్యాంగం యొక్క ప్రాథమిక సిద్ధాంతాలను నిలుపుకోవడానికి ఇది మాకు సహాయపడుతుంది .
  • న్యాయవ్యవస్థ ఇతర రెండు అవయవాలకు సంబంధం లేకుండా స్వతంత్రంగా ఉన్న అధికారాన్ని నిజమైన విభజనను వివరించడం ద్వారా ఇది మన ప్రజాస్వామ్యాన్ని బలపరుస్తుంది . ఇది సుప్రీంకోర్టుకు అపారమైన అపరిమిత అధికారాన్ని అందించింది మరియు ప్రపంచంలోనే అత్యంత శక్తివంతమైన న్యాయస్థానంగా చేసింది.
  • రాష్ట్ర శాసన వ్యవస్థ యొక్క సవరణ అధికారాలను నిరోధించడం ద్వారా, ఇది పౌరులకు ప్రాథమిక హక్కులను అందించింది, వీటిని రాష్ట్రానికి చెందిన ఏ అవయవమూ రద్దు చేయదు.
  • ప్రకృతిలో డైనమిక్‌గా ఉండటం వలన, ఇది మరింత ప్రగతిశీలమైనది మరియు మునుపటి తీర్పుల యొక్క దృఢమైన స్వభావం వలె కాకుండా కాలానుగుణంగా మార్పులకు తెరవబడుతుంది.

 

ప్రాథమిక నిర్మాణంపై ప్రధాన విమర్శలు:

  • రాజ్యాంగంలోని భాషలో సిద్ధాంతానికి ఆధారం లేదనేది సాధారణ విమర్శ . సిద్ధాంతానికి వచన ఆధారం లేదు. ఈ రాజ్యాంగం ప్రాథమిక నిర్మాణాన్ని కలిగి ఉందని మరియు ఈ నిర్మాణం సవరణ అధికారానికి మించినది అని నిర్దేశించే నిబంధన లేదు
  • ప్రజాస్వామ్యబద్ధంగా ఏర్పడిన ప్రభుత్వంపై తన తత్వాన్ని విధించే అధికారాన్ని న్యాయవ్యవస్థకు ఈ సిద్ధాంతం కల్పిస్తుందని దాని విరోధులు కూడా నమ్ముతారు.
  • ప్రాథమిక నిర్మాణాన్ని ఖచ్చితంగా ఏర్పరుస్తుంది అనేదానిపై ఖచ్చితమైన వివరణ లేదు , తద్వారా సిద్ధాంతాన్ని అస్పష్టంగా చేస్తుంది
  • ఇటీవలి కాలంలో, న్యాయపరమైన అతివ్యాప్తికి ఉదాహరణలుగా పరిగణించబడే కేసులలో సిద్ధాంతం ఉపయోగించబడింది. ఉదా : NJAC బిల్లు ఈ సిద్ధాంతంపై ఆధారపడటం ద్వారా SC చేత శూన్యం మరియు శూన్యమైనదిగా ప్రకటించబడింది

 

 కొన్ని ముఖ్యమైన పరిభాషలు:

న్యాయపరమైన క్రియాశీలత
  • న్యాయపరమైన క్రియాశీలత అనేది న్యాయస్థానం తన నిర్ణయాల యొక్క విస్తృత సామాజిక చిక్కులను పరిగణలోకి తీసుకోవడానికి వర్తించే చట్టానికి మించి వెళ్లగలదని మరియు దానిని అనుసరించే న్యాయ తత్వశాస్త్రం.
  • ఉదాహరణలు:  కేశవానంద భారతి కేసు, మేనకా గాంధీ కేసు
  • ఇటీవలి కాలంలో న్యాయపరమైన క్రియాశీలతను ప్రభావితం చేయడానికి PIL ప్రధాన సాధనంగా మారింది
 జ్యుడీషియల్ ఓవర్ రీచ్
  • ఎగ్జిక్యూటివ్ మరియు లెజిస్లేచర్ యొక్క సరైన పనితీరులో జోక్యం చేసుకోవడానికి న్యాయపరమైన అధికారాలను ఉపయోగించడం.
  • ఉదాహరణలు: బాణసంచా నిషేధించడం, హైవేల దగ్గర బార్లను అనుమతించడానికి సంబంధించిన నిబంధనలు
న్యాయ సమీక్ష
  • న్యాయ సమీక్ష అనేది ప్రభుత్వం యొక్క శాసన మరియు కార్యనిర్వాహక శాఖల చర్యల యొక్క చెల్లుబాటును నిర్ణయించడానికి న్యాయస్థానాల అధికారం.
  • ఆర్ట్ 13(2), ఆర్ట్ 32 మరియు ఆర్ట్ 142 ప్రకారం న్యాయస్థానాలు వారి న్యాయ సమీక్ష కోసం అధికారాలను పొందుతాయి.  ఉదాహరణ : IT చట్టంలోని సెక్షన్ 66Aని రద్దు చేయడం

ముగింపు:

రోజు చివరిలో, సుప్రీం కోర్ట్ ప్రాథమిక నిర్మాణ సిద్ధాంతాన్ని అమలు చేయాలా వద్దా అనేది దాని విచక్షణపై ఆధారపడి ఉంటుంది. ఇటీవలి కాలంలో భారతదేశ సమాజానికి చాలా సందర్భోచితమైన కేసులు ఉన్నాయి మరియు ప్రాథమిక నిర్మాణ సిద్ధాంతం సవాలు చేయబడింది, అయితే కోర్టు తన తుది నిర్ణయం సమయంలో సిద్ధాంతాన్ని అమలు చేయలేదు