✍ కరెంట్ అఫైర్స్ 1 అక్టోబరు 2019 Tuesday ✍
తెలంగాణ వార్తలు
స్వచ్ఛసర్వేక్షణ్‌లో పెద్దపల్లి. జాతీయస్థాయిలో ప్రథమస్థానం :
⦁ కేంద్ర ప్రభుత్వం నిర్వహించిన స్వచ్ఛ సర్వేక్షణ్‌ సర్వే-2019లో పెద్దపల్లి జిల్లా జాతీయస్థాయిలో ప్రథమస్థానంలో నిలిచింది. దేశంలోనే ఉత్తమ జిల్లాల కేటగిరీలో ‘స్వచ్ఛభారత్‌ దివాస్‌ అవార్డు’ను జిల్లా సొంతం చేసుకుంది.
⦁ మహాత్మాగాంధీ జయంతి సందర్భంగా అక్టోబరు 2న అహ్మదాబాద్‌లో నిర్వహించే కార్యకమ్రంలో ప్రధాని చేతుల మీదుగా ఈ పురస్కారాన్ని పెద్దపల్లి జిల్లా కలెక్టర్‌ శ్రీదేవసేన అందుకోనున్నారు.
⦁ స్వచ్ఛసర్వేక్షణ్‌-2019లో భాగంగా దేశంలోని 690 జిల్లాలు, 17,400 గ్రామాల్లో జల్‌శక్తి శాఖ బృందం సభ్యులు సర్వే నిర్వహించారు.
⦁ క్షేత్రస్థాయిలో ప్రతి గ్రామంలో స్వచ్ఛత-పారిశుద్ధ్యంలో మెరుగైన ప్రగతిని సాధించడంతో కేంద్ర ప్రభుత్వం ఈ పురస్కారానికి పెద్దపల్లి జిల్లాను ఎంపిక చేసినట్లు కలెక్టర్‌ శ్రీదేవసేన తెలిపారు.
టి-హబ్‌లో యూటీసీ ఇన్నోవేషన్‌ ఛాలెంజ్‌ :
⦁ ఏరోస్పేస్‌ రంగంలో పనిచేస్తున్న అంకురాలను ప్రోత్సహించేందుకు టి-హబ్‌, యునైటెడ్ టెక్నాలజీస్‌ కార్పొరేషన్‌ (యూటీసీ)తో కలిసి యూటీసీ ఇన్నోవేషన్‌ ఛాలెంజ్‌ను ప్రారంభించింది.
⦁ కంప్యూటర్ విజన్‌, ప్రిడెక్టివ్‌ అనలటిక్స్‌ విభాగంలో ఉన్న సంస్థలు ఇందులో పాల్గొనవచ్చని టి-హబ్‌ పేర్కొంది.
ఇతర రాష్ట్రాలు / కేంద్ర పాలిత ప్రాంతాల వార్తలు
Scientists excavate ‘ancient river’ in U.P. Paleochannel that linked Ganga and Yamuna near Prayagraj, developed to recharge ground water :
⦁ గంగా మరియు యమునా నదులను కలిపే ప్రయాగ్ రాజ్ (గతంలో అలహాబాద్) లో పాత, ఎండిపోయిన నదిని కేంద్ర జల మంత్రిత్వ శాఖ త్రవ్వించింది.
⦁ గంగా శుభ్రపరచడాన్ని సమన్వయం చేసే కేంద్ర జల్ శక్తి మంత్రిత్వ శాఖ పరిధిలోని నేషనల్ మిషన్ ఫర్ క్లీన్ గంగా (ఎన్‌ఎంసిజి) అధికారుల ప్రకారం, దీనిని భూగర్భజల రీఛార్జ్ వనరుగా అభివృద్ధి చేయడమే లక్ష్యం.
⦁ సుమారు 4 కిలోమీటర్ల వెడల్పు, 45 కిలోమీటర్ల పొడవు మరియు 15 మీటర్ల మందపాటి పొరను నేల కింద ఖననం చేశారు. గత డిసెంబర్‌లో సిఎస్‌ఐఆర్-ఎన్‌జిఆర్‌ఐ (నేషనల్ జియోఫిజికల్ రీసెర్చ్ ఇనిస్టిట్యూట్) మరియు సెంట్రల్ గ్రౌండ్ వాటర్ బోర్డ్ శాస్త్రవేత్తల బృందం ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ప్రయాగ్రాజ్ మరియు కౌశాంబి ప్రాంతాన్ని కలుపుకొని హెలికాప్టర్ ద్వారా జన్మించిన భౌగోళిక భౌతిక సర్వేలో ఈ ఆవిష్కరణ జరిగింది.
⦁ కొత్తగా కనుగొన్న నది “ప్రగగ్రాజ్ వద్ద ప్రస్తుత గంగా-యమునా సంగమం నుండి దక్షిణాన 26 కిలోమీటర్ల దూరంలో దుర్గాపూర్ గ్రామంలో యమునా నదిలో కలిసే ఖననం చేయబడిన పాలియోచానెల్.
అంతర్జాతీయ వార్తలు
Pakistan drops Lodhi, Akram is now UN envoy :
⦁ దౌత్యవేత్తల ప్రధాన పునర్వ్యవస్థీకరణలో, పాకిస్తాన్ మలీహా లోధిని తొలగించి, ఐక్యరాజ్యసమితికి దేశం యొక్క శాశ్వత ప్రతినిధిగా మునీర్ అక్రమ్ ను నియమించింది. ఆమెను తొలగించడానికి ఎటువంటి కారణం ఇవ్వలేదు.
Gotabaya faces court test over nationality. ‘Dual citizenship’ status is being probed :
⦁ రాష్ట్రపతి ఆశాజనక గోతబయ రాజపక్సే తన శ్రీలంక పౌరసత్వంపై ఈ వారం కోర్టు పరీక్షను ఎదుర్కోవలసి ఉంటుంది. దానిపై ఆయన అభ్యర్థిత్వం ఆధారపడి ఉంటుంది.
⦁ శ్రీలంక అప్పీల్ కోర్టు ఈ కేసును అక్టోబర్ 2 మరియు 3 తేదీలలో విచారించడానికి ముగ్గురు న్యాయమూర్తుల ప్యానెల్ను ఏర్పాటు చేసింది. అధ్యక్ష అభ్యర్థులు నామినేషన్లు దాఖలు చేయడానికి అక్టోబర్ 7 చివరి రోజు.
⦁ మాజీ అధ్యక్షుడు మహీంద రాజపక్స సోదరుడు యుద్ధ-కాల రక్షణ కార్యదర్శి గోటబయ రాజపక్స శ్రీలంక మరియు యు.ఎస్. యొక్క "ద్వంద్వ పౌరుడు" గా ఉన్నారు, కొన్ని నెలల క్రితం తన అధ్యక్ష బిడ్ కి ముందే ఆయన త్యజించినట్లు తెలిసింది.
⦁ విదేశాలలో పౌరసత్వం ఉన్నవారిని అధ్యక్ష పదవికి పోటీ చేయకుండా శ్రీలంక చట్టం నిషేధిస్తుంది. నవంబర్ 16 న శ్రీలంక ఎన్నికలకు వెళ్తుంది, శ్రీలంక పోదుజన పెరమున (SLPP) కు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్న శ్రీ గోతబయ, ప్రధాన అభ్యర్థులలో ఉన్నారు.
Persons in news
అందుకే ఐరాస పిలిచింది :
⦁ ఓ లఘుచిత్రం ఆమెకు అంతర్జాతీయ వేదికపై మాట్లాడే అవకాశాన్ని తెచ్చిపెట్టింది. బాలల హక్కుల పరిరక్షణ, యువత విద్య వంటి విషయాలపై ఆమె ఆలోచనలను పంచుకునేలా చేస్తోంది.
⦁ ఆమే మదురైకి చెందిన 21 ఏళ్ల టి.ప్రేమలత. జెనీవాలోని ఐరాస కార్యాలయంలో నిర్వహించే కార్యక్రమంలో పాల్గొననుంది.
⦁ తన ఆలోచనలు, అనుభవాలతో మానవ హక్కుల గురించి ఏకంగా ఓ లఘుచిత్రాన్నే రూపొందించింది. ఇప్పుడది అంతర్జాతీయంగా గుర్తింపు పొందింది. కులం, లింగవివక్షల మధ్య ఉండే అంతరం, మానవ హక్కులు, విద్య అనే అంశాలే ప్రధానంగా ‘ఏ పాత్‌ టు డిగ్నిటీ’ పేరుతో దీనిని తీసింది.
⦁ భారతదేశంలో పాఠశాల స్థాయిలో బాలికలపై హ్యూమన్‌ రైట్స్‌ ఎడ్యుకేషన్‌ ప్రభావం ఎలా ఉంటుందో ఇందులో వివరించింది. నిడివి 28 నిమిషాలు. దీనికి ‘ద ఆఫీస్‌ ఆఫ్ ద యునైటెడ్ నేషన్స్‌ హై కమిషనర్‌ ఫర్ హ్యూమన్‌ రైట్స్‌’ (ఓహెచ్‌సీహెచ్‌ఆర్‌) సహకారం అందించింది.
Reports/Ranks/Records
Kerala tops education ranking. Uttar Pradesh placed at bottom of NITI Aayog’s School Education :
⦁ నీతి ఆయోగ్ ర్యాంకింగ్స్‌లో కేరళ, రాజస్థాన్ దేశంలోని ఉత్తమ పాఠశాల విద్యతో 76.6%, 72.9% స్కోర్‌లతో రాష్ట్రాలుగా అవతరించాయి. అయితే, కేంద్ర పాలితప్రాంతమైన చండీగఢ్ 80% పైగా స్కోరుతో వాటిని సమం చేసింది.
⦁ దేశవ్యాప్తంగా నాణ్యతలో ఉన్న భారీ తేడాలను ప్రతిబింబిస్తూ, ఉత్తరప్రదేశ్ 20 పెద్ద రాష్ట్రాలలో కేవలం 36.4% తో అత్యల్ప స్కోరు సాధించింది, అయినప్పటికీ చిన్న రాష్ట్రమైన అరుణాచల్ ప్రదేశ్ మరియు కేంద్రపాలిత ప్రాంతమైన లక్షద్వీప్ కూడా తక్కువ స్కోర్లు కలిగి ఉన్నాయి.
⦁ డేటా-ఆధారిత విధాన సంస్కరణలను ప్రోత్సహించడానికి నీరు, ఆరోగ్యం మరియు వ్యాపారం చేసే సౌలభ్యం వంటి వివిధ సూచికలలో రాష్ట్రాల పనితీరును ర్యాంక్ చేయడానికి నీతి ఆయోగ్ చేసిన ప్రయత్నంలో భాగంగా పాఠశాల విద్య నాణ్యత సూచిక (SEQI- School Education Quality Index) ఉంది.
⦁ ఇండెక్స్ ఎక్కువగా 2017-18 నాటి జాతీయ సాధన సర్వే (ఎన్‌ఏఎస్) మరియు 2016-17 నాటి పాఠశాల విద్య డేటాపై ఏకీకృత జిల్లా సమాచారం ఆధారంగా రూపొందించబడింది.
TS downed one place in School Education Quality Index :
⦁ 2015 సంవత్సరంతో పోల్చితే 2016-17లో పాఠశాల విద్య నాణ్యత సూచికలో తెలంగాణ ఒక స్థానాన్ని కోల్పోయింది. మొత్తం స్కోరు 39% తో, తెలంగాణ 18 వ స్థానంలో ఉంది.
⦁ 2015-16లో 17 ర్యాంకింగ్‌తో పోలిస్తే ఇండెక్స్ 2016-17లో 20 పెద్ద రాష్ట్రాల్లో తెలంగాణను 18 వ స్థానంలో నిలిపింది.
⦁ తెలంగాణ, ఉత్తరాఖండ్, జార్ఖండ్ ఫలితాల స్కోర్లు ఐదు శాతానికి పైగా తగ్గాయని తేలింది. స్కోర్‌లలో మార్పు ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో 20.1 శాతం పాయింట్ల పెరుగుదల నుండి తెలంగాణలో 12.0 శాతం పాయింట్ల తగ్గుదల వరకు ఉంది.
⦁ 2015-16లో 100% పాఠశాలల్లో బాలికలకు మరుగుదొడ్లు ఉన్న ఏకైక రాష్ట్రాలు తెలంగాణ మరియు గుజరాత్, అయితే మరుసటి సంవత్సరం తెలంగాణలో ఈ శాతం 98.5 కి పడిపోయింది.
⦁ మూల్యాంకన ప్రక్రియలో పాల్గొనడానికి పశ్చిమ బెంగాల్ నిరాకరించింది మరియు ర్యాంకింగ్స్‌లో చేర్చబడలేదు. పెద్ద రాష్ట్రాలలో, ఈక్విటీ సూచికలో తమిళనాడు అగ్రస్థానంలో ఉంది.
⦁ నమోదు, ఉన్నత తరగతులకు పరివర్తన రేటు మరియు పాఠశాలల్లోకి వెలుపల ఉన్న పిల్లల శాతం పాఠశాలల్లోకి ప్రవేశించే ప్రాప్యత ఫలితాలపై తమిళనాడు కూడా ఉత్తమ ప్రదర్శన ఇచ్చింది.
⦁ 3వ తరగతి, 5వ తరగతి మరియు 8వ తరగతి విద్యార్థుల భాష మరియు గణిత పనితీరును పరిశీలించిన అభ్యాస ఫలితాల విభాగంలో కర్ణాటక అగ్రస్థానంలో నిలిచింది.
⦁ మౌలిక సదుపాయాలు మరియు సౌకర్యాల విభాగంలో అతి తక్కువ బరువు ఉంది, మరియు కంప్యూటర్ ల్యాబ్‌లు, గ్రంథాలయాలు మరియు వృత్తి విద్యను కలిగి ఉన్న పాఠశాలల శాతాన్ని పరిశీలించారు. ఈ విభాగంలో హర్యానా మొదటి ర్యాంకు సాధించింది.
మరణాలు
గబ్బర్‌ సింగ్‌ అనుచరుడు కాలియా ఇక లేరు :
⦁ సీనియర్‌ బాలీవుడ్‌ నటుడు, 300కి పైగా చిత్రాల్లో నటించి గుర్తింపు తెచ్చుకున్న విజు ఖొటే (78) కన్నుమూశారు.
⦁ ‘షోలే’లో ప్రతినాయకుడు గబ్బర్‌ సింగ్‌కు ప్రధాన అనుచరుడు కాలియాగా నటించి పేరుతెచ్చుకున్నారు విజు.
⦁ ‘అందాజ్‌ అప్నా అప్నా’, ‘ఫిర్‌ హేరా ఫేరీ’ ‘ఖయామత్‌ సే ఖయామత్‌ తక్‌’ లాంటి ఎన్నో చిత్రాల్లో హాస్య, ప్రతినాయక పాత్రల్లో మెప్పించారు విజు. కొన్ని మరాఠీ చిత్రాల్లోనూ నటించారు.
ముఖ్యమైన రోజులు
1st October- International Day of Older Persons (అంతర్జాతీయ వృద్ధుల దినోత్సవం)
⦁ 2019 Theme : "The Journey to Age Equality"
⦁ ప్రతి సంవత్సరం అక్టోబర్ 1 న వృద్ధుల అంతర్జాతీయ దినోత్సవం జరుపుకుంటారు, ఇది వృద్ధులు ఎదుర్కొంటున్న సమస్యలను పెంచుతుంది మరియు అన్ని వయసుల వారికి సమాజ అభివృద్ధిని ప్రోత్సహిస్తుంది.
⦁ ఐక్యరాజ్యసమితి సర్వసభ్య సమావేశం 1990 డిసెంబర్ 14 న ఒక తీర్మానాన్ని ఆమోదించింది మరియు అక్టోబర్ 1 ను అంతర్జాతీయ వృద్ధుల దినోత్సవంగా పేర్కొంది.
1 October 1953 - Andhra State is formed, consisting of a Telugu-speaking area carved out of India's Madras State
⦁ 1 అక్టోబర్ 1953 న, మద్రాస్ రాష్ట్రంలోని తెలుగు మాట్లాడే భాగంలోని 11 జిల్లాలు కర్నూలు రాజధానిగా కొత్త ఆంధ్ర రాష్ట్రంగా మారాయి.
⦁ టంగుటూరి ప్రకాశం పంతులు (బిరుదులు : ఆంధ్ర కేసరి, ఆంధ్ర సింహం) కొత్త రాష్ట్రానికి మొదటి ముఖ్యమంత్రి అయ్యారు.
⦁ ఆంధ్ర రాష్ట్రం భారతదేశంలో 1953 లో మద్రాస్ రాష్ట్రంలోని తెలుగు మాట్లాడే ఉత్తర జిల్లాల నుండి సృష్టించబడింది. ఈ రాష్ట్రం రెండు విభిన్న సాంస్కృతిక ప్రాంతాలతో రూపొందించబడింది - రాయలసీమ మరియు తీర ఆంధ్ర.
⦁ 1953 లో ఆంధ్ర రాష్ట్రం సృష్టించబడిందని గమనించాలి, అయితే ఇందులో హైదరాబాద్ రాష్ట్రం నుండి కొన్ని తెలుగు మాట్లాడే ప్రాంతాలు లేవు. రాష్ట్ర పునర్వ్యవస్థీకరణ చట్టం 1956 తరువాత, 1956 లో రాష్ట్ర పునర్వ్యవస్థీకరణ చట్టం ప్రకారం ఆంధ్రప్రదేశ్ భారతదేశంలో మొదటి రాష్ట్రంగా అవతరించింది.
⦁ మద్రాస్ రాష్ట్రంలోని తెలుగు ప్రజల ప్రయోజనాలను పరిరక్షించే ప్రయత్నంలో, ఆంధ్ర రాష్ట్రంగా ఏర్పడటానికి తెలుగు మాట్లాడే జిల్లాలను (రాయలసీమ మరియు తీర ఆంధ్ర) వేరుచేయాలన్న ప్రజల డిమాండ్లను వినాలని మద్రాస్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వాన్ని బలవంతం చేయడానికి పొట్టి శ్రీరాములు ప్రయత్నించారు. అతను సుదీర్ఘ నిరాహార దీక్షకు దిగాడు, ప్రధానమంత్రి జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ ఆంధ్ర రాష్ట్రం ఏర్పాటు చేస్తానని హామీ ఇచ్చినప్పుడు మాత్రమే ఆగిపోయాడు.
⦁ అయితే, ఈ అంశంపై చాలాకాలంగా ఎటువంటి కదలికలు లేవు. అక్టోబర్ 19, 1952 న మద్రాసులోని మహర్షి బులుసు సాంబమూర్తి ఇంట్లో ఆంధ్రకు రాష్ట్ర హోదా సాధించినందుకు ఆయన మళ్ళీ ఉపవాసం ప్రారంభించారు.
లియాఖత్ అలీ ఖాన్ జననం – 1 అక్టోబర్ 1895
⦁ నాయిబ్జాడా లియాఖత్ అలీ ఖాన్ (1 అక్టోబర్ 1895 - 16 అక్టోబర్ 1951). క్వాయిడ్-ఎ-మిల్లాట్ (దేశ నాయకుడు) అని పిలుస్తారు. పాకిస్తాన్ యొక్క మొదటి ప్రధాన మంత్రిగా పనిచేసిన రాజకీయ సిద్ధాంతకర్త; అతను 1947 నుండి 1951 లో హత్య వరకు మొదటి విదేశీ, రక్షణ మరియు సరిహద్దు ప్రాంతాల మంత్రిగా క్యాబినెట్ పోర్ట్‌ఫోలియోను కలిగి ఉన్నాడు.
⦁ విభజనకు ముందు, ఖాన్ కొంతకాలం దాని గవర్నర్ జనరల్ మౌంట్ బాటెన్ నేతృత్వంలోని తాత్కాలిక ప్రభుత్వంలో మొదటి ఆర్థిక మంత్రిగా పనిచేశారు.
⦁ అతను 1 అక్టోబర్ 1895 న తూర్పు పంజాబ్‌లోని కర్నాల్‌లో (ప్రస్తుత కర్నాల్, హర్యానా రాష్ట్రం, ఇండియా) ప్రభావవంతమైన కులీన ముస్లిం కుటుంబంలో జన్మించాడు. లియాఖత్ అలీ ఖాన్ భారతదేశంలోని అలీఘర్ ముస్లిం విశ్వవిద్యాలయంలో, తరువాత యునైటెడ్ కింగ్‌డమ్‌లోని ఆక్స్‌ఫర్డ్ విశ్వవిద్యాలయంలో విద్యనభ్యసించారు.
⦁ బాగా చదువుకున్న ఆయన భారతదేశంలో పార్లమెంటరీ వాదాన్ని ప్రోత్సహించిన ప్రజాస్వామ్య రాజకీయ సిద్ధాంతకర్త. కాంగ్రెస్ పార్టీ మొదట ఆహ్వానించిన తరువాత, అతను ముస్లిం లీగ్‌ను ప్రభావవంతమైన మొహమ్మద్ అలీ జిన్నా నేతృత్వంలో ఎంచుకున్నాడు, అతను బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం భారత ముస్లింలకు చేసిన అన్యాయాలను మరియు దుర్వినియోగాన్ని నిర్మూలించాలని సూచించాడు.
⦁ 1951 లో, రావల్పిండిలో జరిగిన రాజకీయ ర్యాలీలో, అలీ ఖాన్ ను అద్దె హంతకుడు సాయిద్ బాబ్రాక్ హత్య చేశాడు.
అనిబిసెంట్ 172వ జయంతి – 1 అక్టోబర్ 1847
⦁ అనిబిసెంట్ (1847 అక్టోబర్ 1 - 1933 సెప్టెంబర్ 20) ప్రముఖ బ్రిటిష్ సామ్యవాది, బ్రహ్మ జ్ఞానవాది, మహిళాహక్కుల ఉద్యమవాది, రచయిత, ఐరిష్ జాతి మహిళ.
⦁ 1933 సెప్టెంబరు 20 న తమిళనాడు లోని అడయారు లో మరణించింది. ఈమె దివ్యజ్ఞాన తత్వజ్ఞి, మహిళల హక్కుల ఉద్యమకారిణి, వక్త.
⦁ ఈమె ఐర్లాండ్, భారతదేశాల స్వాతంత్ర్యం, స్వయంపాలన కొరకు పోరాడింది. స్వయం పాలన ఉద్యమం (Home rule movement) స్థాపించింది.
⦁ 1880లో అనీ బిసెంట్ "హెలెనా బ్లావట్‍స్కీ"ని కలుసుకున్న తరువాత ఆమె ఆసక్తి సామ్యవాదం నుండి దివ్యజ్ఞానం వైపు మళ్ళింది. దివ్యజ్ఞాన సమాజం బాధ్యతలలో భాగంగా ఆమె భారతదేశం వచ్చింది. 1898లో కేంద్రీయ హిందూ కళాశాల స్థాపనకు సహకరించింది.
⦁ 1907లో ఆమె దివ్యజ్ఞానసమాజం అధ్యక్షురాలైంది. 1898 జూలై 7న బనారస్ లోని ఒక చిన్న ఇంట్లో తాను కలలుగన్న విద్యాసౌధాన్ని ప్రారంభించి, దానిని అలహాబాదు విశ్వవిద్యాలయంగా పేర్కొంది.
⦁ బాలగంగాధర తిలక్ 1895 లో ప్రస్తావించిన " హోమ్ రూల్ "ను 1914 లో అనీ బిసెంట్ కార్యరూపంలో పెట్టేందుకు ప్రజల్ని సంసిద్ధులను చేయసాగింది. దీనికి సంబంధించిన కామన్ వెల్త్ అనే వార పత్రికను ఆమె ప్రారంభించినది. 1915 లో ఈమె “హౌ ఇండియా ఫైట్ ఫర్ ఫ్రీడం” అనే పుస్తకాన్ని వ్రాసింది.
⦁ ఆమె భారత రాజకీయాలలో ప్రవేశించి, భారతీయ జాతీయ కాంగ్రెస్లో సభ్యురాలైంది. 1914లో మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం ప్రారంభం అయిన సమయంలో హోం రూల్ లీగ్ స్వాతంత్ర్యోద్యమానికి సహకరించింది.
⦁ 1917లో ఆమె భారతీయ జాతీయ కాంగ్రెస్ అధ్యక్షురాలైంది. యుద్ధానంతరం ఆమె భారతీయ స్వాతంత్ర్య పోరాటం, దివ్యజ్ఞాన సమాజ కార్యక్రమాలు రెంటినీ 1933లో మరణించే వరకు కొనసాగించింది.
⦁ ఈమెకు 1921లో కాశీ హిందూవిశ్వవిద్యాలయం డాక్టర్ ఆఫ్ లెటర్స్ బిరుదునిచ్చి సత్కరించినది. 80సంవత్సరాల వయసులో బుడాపెస్ట్ యూరోపియన్ కాంగ్రెస్, చికాగో ప్రపంచ కాంగ్రెస్ కు అధ్యక్షత వహించినది. 1933 సెప్టెంబర్ 20న 85 వ ఏట ఆమె బ్రిటిష్ ఇండియాలోని మద్రాస్ ప్రెసిడెన్సీలోని అడయార్‌లో తుదిశ్వాస విడిచినది.
క్రీడలు
ప్రపంచ అథ్లెటిక్‌ ఛాంపియన్‌షిప్‌లో అదరగొట్టిన భారత జావెలిన్‌ త్రో క్రీడాకారిణి అన్నురాణి :
⦁ జావెలిన్‌త్రోలో అంచనాలకు మించి రాణించిన ఈ ఉత్తర్‌ప్రదేశ్‌ అమ్మాయి జాతీయ రికార్డు తిరగరాస్తూ ఫైనల్లో ప్రవేశించింది.
⦁ ప్రపంచ ఛాంపియన్‌షిప్‌లో జావెలిన్‌త్రోలో ఫైనల్‌ చేరిన తొలి భారత అథ్లెట్‌ అన్నునే.
మహిళల 100 మీ స్వర్ణం షెల్లీ ఆన్‌ ఫ్రేజర్‌ సొంతం :
⦁ మహిళల 100 మీ స్వర్ణాన్ని జమైకా స్టార్‌ షెల్లీ ఆన్‌ ఫ్రేజర్‌ సొంతం చేసుకుంది. ఫైనల్లో ఫ్రేజర్‌ 10.71 సెకన్లలో లక్ష్యాన్ని చేరి స్వర్ణం సొంతం చేసుకుంది.
⦁ డీనా యాసెర్‌ స్మిత్‌ (బ్రిటన్‌, 10.83 సె) రజత, మారి జోస్‌ (ఐవరీకోస్ట్‌, 10.90 సె) కాంస్య పతకాలు గెలిచారు. 100 మీ పరుగులో ఫ్రేజర్‌కి ఇది నాలుగో ప్రపంచ అథ్లెటిక్స్‌ స్వర్ణం. మొత్తం మీద ఈ టోర్నీలో ఆమెకు ఎనిమిదో పసిడి.
బోల్ట్‌ను అధిగమించిన అలెసన్‌ ఫిలిక్స్‌ :
⦁ అమెరికా వెటరన్‌ స్టార్‌ అలెసన్‌ ఫిలిక్స్‌ అరుదైన రికార్డు ఖాతాలో వేసుకుంది. 4×400 మీ మిక్స్‌డ్‌ రిలే పరుగులో స్వర్ణం గెలిచిన ఈ అమ్మాయి.. ప్రపంచ ఛాంపియన్‌షిప్‌లో మొత్తం మీద 12వ స్వర్ణం గెలిచింది.
⦁ ఈ క్రమంలో ఇప్పటిదాకా ఉసేన్‌ బోల్ట్‌ (11)తో సమానంగా ఉన్న ఆమె.. అతణ్ని వెనక్కి నెట్టి ఈ జాబితాలో అగ్రస్థానంలో నిలిచింది.
Stories
ఆయుధం పట్టని యోధుడు :
⦁ సహాయం, సత్యం, అహింస.. వంటి సాధారణ మానవ భావాలకే సరికొత్త తాత్విక చింతనను, రాజకీయ విలువలను జోడించి.. వాటిని పదునైన సైద్ధాంతిక అస్త్రాలుగా మలిచారు గాంధీ.
రైలు తిప్పిన మలుపు :
⦁ మోహన్‌దాస్‌ కరమ్‌చంద్‌ గాంధీని వాళ్ల అన్నయ్య లక్ష్మీదాస్‌ పట్టుబట్టి బారిస్టర్‌ చదువు కోసం ఇంగ్లండ్‌ పంపారు. అక్కడి నుంచి తిరిగి వచ్చిన గాంధీ భారత దేశంలో న్యాయవాదిగా అంతగా రాణించలేకపోతున్న సమయంలో దాదా అబ్దుల్లా అండ్‌ కంపెనీ భాగస్వామి అబ్దుల్‌ కరమ్‌చంద్‌ జవేరీ ఆయనను దక్షిణాఫ్రికాలో పనిచెయ్యడానికి తీసుకువెళ్లారు.
⦁ 1893 జూన్‌ నెలలో కంపెనీ పని మీద ప్రిటోరియా వెళ్లేందుకు మొదటి తరగతి రైలు టికెట్‌ కొనుక్కుని స్టేషన్‌కు వెళ్లారు. అప్పటి తెల్లవారిలాగే తనూ సూటు, బూటు, ప్యాంటూ వేసుకున్నారు. కానీ నల్లవాడన్న ఏకైక కారణంతో ఒక టికెట్‌ కలెక్టర్‌.. పీటర్‌ మారిట్జ్‌బర్గ్‌ అనే స్టేషన్‌లో ఆయనను రైల్లోంచి కిందకు దింపేశారు.
⦁ అలా వర్ణ వివక్షపై.. జాత్యహంకారంపై.. పరాయి పాలనపై పోరాటానికి బీజం పడింది.
సహాయ నిరాకరణోద్యమం :
⦁ రౌలట్‌ చట్టంపై అసంతృప్తి మొదలైంది. జలియన్‌ వాలాబాగ్‌ ఉదంతం ఉద్వేగం కట్టలు తెంచుకునేలా చేసింది. స్వదేశీ నినాదంతో గాంధీజీ ప్రజా పోరాటానికి పదును పెడుతున్నారు. 1919లో ‘సహాయ నిరాకరణోద్యమాన్ని’ ఆరంభించారు.
⦁ హింసకు తావు లేకుండా ప్రతిఘటించాలని పిలుపిచ్చారు. దేశమంతా పర్యటించారు. ఆయన పిలుపునకు ప్రభుత్వోద్యోగులు ఉద్యోగాల్ని, విద్యారులు పాఠశాలల్ని, న్యాయవాదులు కోర్టుల్ని, రాజకీయ నాయకులు కౌన్సిళ్లను బహిష్కరించారు.
⦁ విదేశీ వస్త్రాలు వాడవాడలా దగ్ధమయ్యాయి. స్వదేశీ.. ఓ మహోద్యమంగా రూపుదిద్దుకుంది. దాదాపు 30 వేల మంది అరెస్టయ్యారు. ఈ ఉద్యమం బ్రిటీష్‌ పాలకులకు ల్ని మొట్టమొదటిసారిగా గడగడలాండించింది.
⦁ అయితే ఈ ఉద్యమంలో ఓ అపశృతి దొర్లింది. 1922 ఫిబ్రవరి 5వ తేదీన గోరఖ్‌పూర్‌ జిల్లాలోని చౌరీ చౌరా ప్రాంతంలో ఉద్యమకారులపై పోలీసులు కాల్పులు జరిపారు.
⦁ ఆగ్రహించిన ఉద్యమకారులు 22 మంది పోలీసుల్ని చంపేశారు. ఆందోళన హింసాత్మక రూపం దాలుస్తోందని గ్రహించిన గాంధీజీ 1922 ఫిబ్రవరి 11వ తేదీన ఉద్యమాన్ని ఆపేశారు. తద్వారా తాను అహింసను వీడేది లేదని మరోసారి చాటిచెప్పారు.
దండి సత్యాగ్రహం :
⦁ ఉప్పుతో మహోద్యమాన్ని నిర్మించొచ్చని బ్రిటీష్‌ పాలకులే కాదు, ప్రపంచంలో ఎవరూ కల్లో కూడా ఊహించలేరు. దేశానికి మూడువైపులా ఉప్పు ఉన్నా.. ఏళ్లుగా ఉప్పు తయారు చేసుకుంటున్నా.. భారతీయులు ఆ పని చేయకూడదంటూ బ్రిటీష్‌ ప్రభుత్వం హుకుం జారీ చేయటం పెను ఉప్పెనకు కారణమైంది.
⦁ ‘మా ఉప్పు మాకు ఇచ్చేయండి’ అనే నినాదంతో గాంధీజీ నాయకత్వంలో 1930 మార్చి 12వ తేదీన ఉప్పు సత్యాగ్రహం ప్రారంభించారు.
⦁ అహ్మదాబాద్‌ సబర్మతి ఆశ్రమం నుంచి ప్రారంభమైన ఈ యాత్ర దాదాపు 354 కిలోమీటర్లు కొనసాగి గుజరాత్ తీరంలోని దండి వద్ద ఏప్రిల్‌ 6వ తేదీ ఉదయం ముగిసింది.
⦁ అక్కడ గాంధీజీ పిడికెడు ఉప్పును చేతికి తీసుకుని.. ఉప్పు చట్టాల్ని ఉల్లంఘించారు. ఈ యాత్ర సాగినన్ని రోజులూ దేశమంతా ఊగిపోయింది. నలుచెరగులా వేలమంది ఉప్పు సత్యాగ్రహంలో పాల్గొన్నారు. బ్రిటీష్‌ ప్రభుత్వం మొదట్లో దీనిని బలప్రయోగం ద్వారా ఆపాలని చూసింది.
⦁ ఎన్ని అరెస్టులు జరిగినా ఉద్యమకారులు వెనుకంజ వేయలేదు. దాదాపు ఏడాది తర్వాత 1931 మార్చి 5న గాంధీ-ఇర్విన్‌ ఒడంబడిక కుదిరింది. బ్రిటీష్‌ ప్రభుత్వం ఉప్పుపై పన్ను తొలగించింది. తుపాకులు, సైనికులు చేయలేని పనిని గాంధీజీ నిశ్శబ్దంగా, నిరాడంబరంగా సాధించారు.
క్విట్‌ ఇండియా ఉద్యమం :
⦁ బ్రిటీషు వాళ్లు దేశం విడిచి పోతారా? పోరా? అని గద్దిస్తూ.. గాంధీజీ ఆరంభించిన అతిపెద్ద ఉద్యమం ‘క్విట్‌ ఇండియా’. రెండో ప్రపంచ యుద్ధంలో సహకరిస్తాం, అందుకు ప్రతిగా బ్రిటీష్‌ ప్రభుత్వం స్వాతంత్య్రం ఇవ్వాలని కాంగ్రెస్ నేతలు అడగాలనుకున్నారు.
⦁ కానీ కాంగ్రెస్ నేతల్ని మాటమాత్రంగా సంప్రదించకుండా బ్రిటీష్‌ అధికారులు భారత్‌ను యుద్ధ రంగంలోకి దించారు. దీంతో ఆగ్రహించిన కాంగ్రెస్, గాంధీజీ.. దీంతో 1942 ఆగస్టు 8న ‘క్విట్‌ ఇండియా’ అన్నారు.
⦁ ‘కరేంగే యా మరేంగే’ అంటూ గాంధీజీ ఉద్యమానికి కొత్త ఊపిరులూదారు. దేశవ్యాప్తంగా ఉద్యమం ఒక్కసారిగా ఉవ్వెత్తున లేచింది.
⦁ క్విట్‌ ఇండియా అన్న రెండే రెండు పదాలు జాతి రక్తంలో కొత్త చలనం తెచ్చాయి. అలా లేచిన జన కెరటం.. 1947లో భరత మాత దాస్య శృంఖలాలను సంపూర్ణంగా ఛేదించి.. అర్థరాత్రి అద్భుత స్వతంత్ర ఫలాన్ని సాధించేంత వరకూ కూడా మళ్లీ వెనుదిరగలేదు!
⦁ దేశం ఓ వైపు స్వాతంత్య్ర సంబరాల్లో మునిగి తేలుతుంటే జాతిపిత మహాత్మాగాంధీ మాత్రం ఆ సమయంలో కలకత్తాలోని ఓ చిన్న బస్తీలో శిథిలావస్థలో ఉన్న ముస్లింల ఇంట్లో ఉన్నారు.
⦁ దేశ విభజనను, ఆ సందర్భంగా చెలరేగిన మతఘర్షణలను ఆయన జీర్ణించుకోలేకపోయారు. ఆ రోజు ఆయన ఉపవాసదీక్షలో ఉన్నారు. మౌనంగా ప్రార్ధన చేస్తూ.. దేశానికి సరికొత్త దిశానిర్దేశం చేశారు.
వారసత్వం.. వారితత్వం! హరియాణాలో కుటుంబ రాజకీయాలు :
⦁ 1966లో హరియాణా రాష్ట్రం ఏర్పడగా బన్సీలాల్‌, దేవీలాల్‌, భజన్‌లాల్‌లు ఎక్కువ కాలం ముఖ్యమంత్రులుగా పనిచేశారు. ఒకప్పుడు రాజకీయాల్లో వెలుగు వెలిగిన ఈ కుటుంబాలు.. భాజపా హవా పెరగడం తదితర పరిణామాల క్రమంలో తాజా అసెంబ్లీ ఎన్నికల్లో ఉనికి కోసం పోరాడుతున్నాయి.
⦁ మోదీ ప్రభంజనం ఉన్నప్పటికీ 2014లో 2 లోక్‌సభ స్థానాలను సాధించిన దేవీలాల్‌ స్థాపించిన ఐఎన్‌ఎల్‌డీ ఈ ఏడాది జరిగిన లోక్‌సభ ఎన్నికల్లో కనీసం ఒక్క స్థానాన్ని కూడా సాధించలేక పోయింది.
బన్సీలాల్‌ :
⦁ హరియాణాకు 3 సార్లు ముఖ్యమంత్రిగా చేసిన బన్సీలాల్‌ ఇందిరాగాంధీకి అత్యంత సన్నిహితులు.
⦁ కాంగ్రెస్ నుంచి 1991లో విడిపోయిన బన్సీలాల్‌ హరియాణా వికాస్‌ పార్టీ పేరిట సొంత పార్టీ పెట్టారు. 1996 అసెంబ్లీ ఎన్నికల్లో 33 స్థానాల్లో ఆ పార్టీ విజయం సాధించగా.. భాజపా మద్దతుతో ఆయన ముఖ్యమంత్రి అయ్యారు.
⦁ తిరిగి 2004లో బన్సీలాల్‌ పార్టీని కాంగ్రెస్లో విలీనం చేశారు. అనంతరం రెండేళ్లకు ఆయన కన్నుమూశారు.
దేవీలాల్‌ :
⦁ రెండు సార్లు ముఖ్యమంత్రిగా పనిచేసిన దేవీలాల్‌ అనంతరం దేశ ఉప ప్రధానిగా కూడా చేశారు. గతంలో ఆయన లోక్‌దళ్‌ పార్టీ ఏర్పాటులో కీలకపాత్ర పోషించారు.
⦁ అప్పట్లో ఆ పార్టీ ఏకంగా 85 స్థానాల్లో (90కి గాను) విజయం సాధించింది. అనంతరం ఆ పార్టీ నుంచి ఇండియన్‌ నేషనల్ లోక్‌దళ్‌ (ఐఎన్‌ఎల్‌డీ) ఉద్భవించింది.
⦁ 1999లో ఐఎన్‌ఎల్‌డీ విజయం సాధించగా దేవీలాల్‌ కుమారుడు ఓపీ చౌతాలా ముఖ్యమంత్రి అయ్యారు. 2001లో దేవీలాల్‌ కన్నుమూశారు.
⦁ ఐఎన్‌ఎల్‌డీ సంక్షోభంలో కూరుకుపోయింది. ఇటీవలి లోక్‌సభ ఎన్నికల్లో ఐఎన్‌ఎల్‌డీ అభ్యర్థులంతా డిపాజిట్లు కోల్పోయారు.
భజన్‌ లాల్‌ :
⦁ హరియాణాకు 3 సార్లు ముఖ్యమంత్రిగా చేసిన భజన్‌ లాల్‌ రాజకీయాల్లో తనదైన ముద్ర వేశారు. ఆయన కుమారుడు కుల్‌దీప్‌ బిష్ణోయి రాజకీయ వారసత్వాన్ని కొనసాగిస్తున్నారు.
⦁ 2001లో భజన్‌లాల్‌ కన్నుమూసిన తర్వాత ఆ కుటుంబం రాజకీయాల్లో బలహీనపడుతూ వచ్చింది. కుల్‌దీప్‌ హరియాణా జన్‌హిత్‌ కాంగ్రెస్‌ను స్థాపించి రాజకీయాలు నడిపారు. అనంతరం పార్టీని కాంగ్రెస్లో విలీనం చేశారు.
భూపీందర్‌ సింగ్‌ హుడా :
⦁ రెండుసార్లు ముఖ్యమంత్రిగా చేసిన కీలక కాంగ్రెస్ నేత భూపీందర్‌ సింగ్‌ హుడా స్వాతంత్య్ర సమరయోధుడు రణ్‌బీర్‌ సింగ్‌ హుడా కుమారుడు. నాటి ఉమ్మడి పంజాబ్‌ రాష్ట్రంలో రణ్‌బీర్‌ మంత్రిగా పనిచేశారు.
⦁ 2019 లోక్‌సభ ఎన్నికల్లో తండ్రీ కుమారులిద్దరూ ఓటమి పాలవడమే కాకుండా తమకు గట్టి పట్టున్న రోహ్‌తక్‌ స్థానాన్ని కూడా కోల్పోయారు.
రావ్‌ ఇంద్రజిత్‌ సింగ్‌ :
⦁ స్వాతంత్య్రానికి ముందు యునైటెడ్ పంజాబ్‌ కౌన్సిల్‌ సభ్యుడిగా చాలాసార్లు పనిచేసిన రావ్‌ దల్బీర్‌ సంగ్‌ మనుమడు ప్రస్తుత కేంద్ర మంత్రి, ఎంపీ రావ్‌ ఇంద్రజిత్‌ సింగ్‌.
⦁ ఆయన తండ్రి రావ్‌ వీరేంద్ర సింగ్‌ హరియాణా రెండో ముఖ్యమంత్రిగా చేశారు. అనంతరం రాష్ట్రంలో అధికార పగ్గాలు చేపట్టాలని ఇంద్రజిత్‌ విఫలయత్నాలు చేశారు.
రణ్‌దీప్‌ సుర్జేవాలా :
⦁ హరియాణాలో 5 సార్లు ఎమ్మెల్యే, మంత్రిగా చేసిన షంషేర్‌ సింగ్‌ సుర్జేవాలా కుమారుడు రణ్‌దీప్‌ సుర్జేవాలా. కాంగ్రెస్ పార్టీలో కీలకంగా ఉన్న ఆయన జాతీయ రాజకీయాల నుంచి రాష్ట్ర రాజకీయాల్లో కీలకం కావాలని భావిస్తున్నారు.
⦁ అయితే ఇటీవల జింద్‌ ఉప ఎన్నికలో ఓడిపోయిన ఆయన రాష్ట్రంలో పట్టు సాధించగలగడం ఎంతమేర సాధ్యమో చూడాలి.
తెలంగాణ వార్తలు
స్వచ్ఛసర్వేక్షణ్‌లో పెద్దపల్లి. జాతీయస్థాయిలో ప్రథమస్థానం :
⦁ కేంద్ర ప్రభుత్వం నిర్వహించిన స్వచ్ఛ సర్వేక్షణ్‌ సర్వే-2019లో పెద్దపల్లి జిల్లా జాతీయస్థాయిలో ప్రథమస్థానంలో నిలిచింది. దేశంలోనే ఉత్తమ జిల్లాల కేటగిరీలో ‘స్వచ్ఛభారత్‌ దివాస్‌ అవార్డు’ను జిల్లా సొంతం చేసుకుంది.
⦁ మహాత్మాగాంధీ జయంతి సందర్భంగా అక్టోబరు 2న అహ్మదాబాద్‌లో నిర్వహించే కార్యకమ్రంలో ప్రధాని చేతుల మీదుగా ఈ పురస్కారాన్ని పెద్దపల్లి జిల్లా కలెక్టర్‌ శ్రీదేవసేన అందుకోనున్నారు.
⦁ స్వచ్ఛసర్వేక్షణ్‌-2019లో భాగంగా దేశంలోని 690 జిల్లాలు, 17,400 గ్రామాల్లో జల్‌శక్తి శాఖ బృందం సభ్యులు సర్వే నిర్వహించారు.
⦁ క్షేత్రస్థాయిలో ప్రతి గ్రామంలో స్వచ్ఛత-పారిశుద్ధ్యంలో మెరుగైన ప్రగతిని సాధించడంతో కేంద్ర ప్రభుత్వం ఈ పురస్కారానికి పెద్దపల్లి జిల్లాను ఎంపిక చేసినట్లు కలెక్టర్‌ శ్రీదేవసేన తెలిపారు.
టి-హబ్‌లో యూటీసీ ఇన్నోవేషన్‌ ఛాలెంజ్‌ :
⦁ ఏరోస్పేస్‌ రంగంలో పనిచేస్తున్న అంకురాలను ప్రోత్సహించేందుకు టి-హబ్‌, యునైటెడ్ టెక్నాలజీస్‌ కార్పొరేషన్‌ (యూటీసీ)తో కలిసి యూటీసీ ఇన్నోవేషన్‌ ఛాలెంజ్‌ను ప్రారంభించింది.
⦁ కంప్యూటర్ విజన్‌, ప్రిడెక్టివ్‌ అనలటిక్స్‌ విభాగంలో ఉన్న సంస్థలు ఇందులో పాల్గొనవచ్చని టి-హబ్‌ పేర్కొంది.
ఇతర రాష్ట్రాలు / కేంద్ర పాలిత ప్రాంతాల వార్తలు
Scientists excavate ‘ancient river’ in U.P. Paleochannel that linked Ganga and Yamuna near Prayagraj, developed to recharge ground water :
⦁ గంగా మరియు యమునా నదులను కలిపే ప్రయాగ్ రాజ్ (గతంలో అలహాబాద్) లో పాత, ఎండిపోయిన నదిని కేంద్ర జల మంత్రిత్వ శాఖ త్రవ్వించింది.
⦁ గంగా శుభ్రపరచడాన్ని సమన్వయం చేసే కేంద్ర జల్ శక్తి మంత్రిత్వ శాఖ పరిధిలోని నేషనల్ మిషన్ ఫర్ క్లీన్ గంగా (ఎన్‌ఎంసిజి) అధికారుల ప్రకారం, దీనిని భూగర్భజల రీఛార్జ్ వనరుగా అభివృద్ధి చేయడమే లక్ష్యం.
⦁ సుమారు 4 కిలోమీటర్ల వెడల్పు, 45 కిలోమీటర్ల పొడవు మరియు 15 మీటర్ల మందపాటి పొరను నేల కింద ఖననం చేశారు. గత డిసెంబర్‌లో సిఎస్‌ఐఆర్-ఎన్‌జిఆర్‌ఐ (నేషనల్ జియోఫిజికల్ రీసెర్చ్ ఇనిస్టిట్యూట్) మరియు సెంట్రల్ గ్రౌండ్ వాటర్ బోర్డ్ శాస్త్రవేత్తల బృందం ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని ప్రయాగ్రాజ్ మరియు కౌశాంబి ప్రాంతాన్ని కలుపుకొని హెలికాప్టర్ ద్వారా జన్మించిన భౌగోళిక భౌతిక సర్వేలో ఈ ఆవిష్కరణ జరిగింది.
⦁ కొత్తగా కనుగొన్న నది “ప్రగగ్రాజ్ వద్ద ప్రస్తుత గంగా-యమునా సంగమం నుండి దక్షిణాన 26 కిలోమీటర్ల దూరంలో దుర్గాపూర్ గ్రామంలో యమునా నదిలో కలిసే ఖననం చేయబడిన పాలియోచానెల్.
అంతర్జాతీయ వార్తలు
Pakistan drops Lodhi, Akram is now UN envoy :
⦁ దౌత్యవేత్తల ప్రధాన పునర్వ్యవస్థీకరణలో, పాకిస్తాన్ మలీహా లోధిని తొలగించి, ఐక్యరాజ్యసమితికి దేశం యొక్క శాశ్వత ప్రతినిధిగా మునీర్ అక్రమ్ ను నియమించింది. ఆమెను తొలగించడానికి ఎటువంటి కారణం ఇవ్వలేదు.
Gotabaya faces court test over nationality. ‘Dual citizenship’ status is being probed :
⦁ రాష్ట్రపతి ఆశాజనక గోతబయ రాజపక్సే తన శ్రీలంక పౌరసత్వంపై ఈ వారం కోర్టు పరీక్షను ఎదుర్కోవలసి ఉంటుంది. దానిపై ఆయన అభ్యర్థిత్వం ఆధారపడి ఉంటుంది.
⦁ శ్రీలంక అప్పీల్ కోర్టు ఈ కేసును అక్టోబర్ 2 మరియు 3 తేదీలలో విచారించడానికి ముగ్గురు న్యాయమూర్తుల ప్యానెల్ను ఏర్పాటు చేసింది. అధ్యక్ష అభ్యర్థులు నామినేషన్లు దాఖలు చేయడానికి అక్టోబర్ 7 చివరి రోజు.
⦁ మాజీ అధ్యక్షుడు మహీంద రాజపక్స సోదరుడు యుద్ధ-కాల రక్షణ కార్యదర్శి గోటబయ రాజపక్స శ్రీలంక మరియు యు.ఎస్. యొక్క "ద్వంద్వ పౌరుడు" గా ఉన్నారు, కొన్ని నెలల క్రితం తన అధ్యక్ష బిడ్ కి ముందే ఆయన త్యజించినట్లు తెలిసింది.
⦁ విదేశాలలో పౌరసత్వం ఉన్నవారిని అధ్యక్ష పదవికి పోటీ చేయకుండా శ్రీలంక చట్టం నిషేధిస్తుంది. నవంబర్ 16 న శ్రీలంక ఎన్నికలకు వెళ్తుంది, శ్రీలంక పోదుజన పెరమున (SLPP) కు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్న శ్రీ గోతబయ, ప్రధాన అభ్యర్థులలో ఉన్నారు.
Persons in news
అందుకే ఐరాస పిలిచింది :
⦁ ఓ లఘుచిత్రం ఆమెకు అంతర్జాతీయ వేదికపై మాట్లాడే అవకాశాన్ని తెచ్చిపెట్టింది. బాలల హక్కుల పరిరక్షణ, యువత విద్య వంటి విషయాలపై ఆమె ఆలోచనలను పంచుకునేలా చేస్తోంది.
⦁ ఆమే మదురైకి చెందిన 21 ఏళ్ల టి.ప్రేమలత. జెనీవాలోని ఐరాస కార్యాలయంలో నిర్వహించే కార్యక్రమంలో పాల్గొననుంది.
⦁ తన ఆలోచనలు, అనుభవాలతో మానవ హక్కుల గురించి ఏకంగా ఓ లఘుచిత్రాన్నే రూపొందించింది. ఇప్పుడది అంతర్జాతీయంగా గుర్తింపు పొందింది. కులం, లింగవివక్షల మధ్య ఉండే అంతరం, మానవ హక్కులు, విద్య అనే అంశాలే ప్రధానంగా ‘ఏ పాత్‌ టు డిగ్నిటీ’ పేరుతో దీనిని తీసింది.
⦁ భారతదేశంలో పాఠశాల స్థాయిలో బాలికలపై హ్యూమన్‌ రైట్స్‌ ఎడ్యుకేషన్‌ ప్రభావం ఎలా ఉంటుందో ఇందులో వివరించింది. నిడివి 28 నిమిషాలు. దీనికి ‘ద ఆఫీస్‌ ఆఫ్ ద యునైటెడ్ నేషన్స్‌ హై కమిషనర్‌ ఫర్ హ్యూమన్‌ రైట్స్‌’ (ఓహెచ్‌సీహెచ్‌ఆర్‌) సహకారం అందించింది.
Reports/Ranks/Records
Kerala tops education ranking. Uttar Pradesh placed at bottom of NITI Aayog’s School Education :
⦁ నీతి ఆయోగ్ ర్యాంకింగ్స్‌లో కేరళ, రాజస్థాన్ దేశంలోని ఉత్తమ పాఠశాల విద్యతో 76.6%, 72.9% స్కోర్‌లతో రాష్ట్రాలుగా అవతరించాయి. అయితే, కేంద్ర పాలితప్రాంతమైన చండీగఢ్ 80% పైగా స్కోరుతో వాటిని సమం చేసింది.
⦁ దేశవ్యాప్తంగా నాణ్యతలో ఉన్న భారీ తేడాలను ప్రతిబింబిస్తూ, ఉత్తరప్రదేశ్ 20 పెద్ద రాష్ట్రాలలో కేవలం 36.4% తో అత్యల్ప స్కోరు సాధించింది, అయినప్పటికీ చిన్న రాష్ట్రమైన అరుణాచల్ ప్రదేశ్ మరియు కేంద్రపాలిత ప్రాంతమైన లక్షద్వీప్ కూడా తక్కువ స్కోర్లు కలిగి ఉన్నాయి.
⦁ డేటా-ఆధారిత విధాన సంస్కరణలను ప్రోత్సహించడానికి నీరు, ఆరోగ్యం మరియు వ్యాపారం చేసే సౌలభ్యం వంటి వివిధ సూచికలలో రాష్ట్రాల పనితీరును ర్యాంక్ చేయడానికి నీతి ఆయోగ్ చేసిన ప్రయత్నంలో భాగంగా పాఠశాల విద్య నాణ్యత సూచిక (SEQI- School Education Quality Index) ఉంది.
⦁ ఇండెక్స్ ఎక్కువగా 2017-18 నాటి జాతీయ సాధన సర్వే (ఎన్‌ఏఎస్) మరియు 2016-17 నాటి పాఠశాల విద్య డేటాపై ఏకీకృత జిల్లా సమాచారం ఆధారంగా రూపొందించబడింది.
TS downed one place in School Education Quality Index :
⦁ 2015 సంవత్సరంతో పోల్చితే 2016-17లో పాఠశాల విద్య నాణ్యత సూచికలో తెలంగాణ ఒక స్థానాన్ని కోల్పోయింది. మొత్తం స్కోరు 39% తో, తెలంగాణ 18 వ స్థానంలో ఉంది.
⦁ 2015-16లో 17 ర్యాంకింగ్‌తో పోలిస్తే ఇండెక్స్ 2016-17లో 20 పెద్ద రాష్ట్రాల్లో తెలంగాణను 18 వ స్థానంలో నిలిపింది.
⦁ తెలంగాణ, ఉత్తరాఖండ్, జార్ఖండ్ ఫలితాల స్కోర్లు ఐదు శాతానికి పైగా తగ్గాయని తేలింది. స్కోర్‌లలో మార్పు ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో 20.1 శాతం పాయింట్ల పెరుగుదల నుండి తెలంగాణలో 12.0 శాతం పాయింట్ల తగ్గుదల వరకు ఉంది.
⦁ 2015-16లో 100% పాఠశాలల్లో బాలికలకు మరుగుదొడ్లు ఉన్న ఏకైక రాష్ట్రాలు తెలంగాణ మరియు గుజరాత్, అయితే మరుసటి సంవత్సరం తెలంగాణలో ఈ శాతం 98.5 కి పడిపోయింది.
⦁ మూల్యాంకన ప్రక్రియలో పాల్గొనడానికి పశ్చిమ బెంగాల్ నిరాకరించింది మరియు ర్యాంకింగ్స్‌లో చేర్చబడలేదు. పెద్ద రాష్ట్రాలలో, ఈక్విటీ సూచికలో తమిళనాడు అగ్రస్థానంలో ఉంది.
⦁ నమోదు, ఉన్నత తరగతులకు పరివర్తన రేటు మరియు పాఠశాలల్లోకి వెలుపల ఉన్న పిల్లల శాతం పాఠశాలల్లోకి ప్రవేశించే ప్రాప్యత ఫలితాలపై తమిళనాడు కూడా ఉత్తమ ప్రదర్శన ఇచ్చింది.
⦁ 3వ తరగతి, 5వ తరగతి మరియు 8వ తరగతి విద్యార్థుల భాష మరియు గణిత పనితీరును పరిశీలించిన అభ్యాస ఫలితాల విభాగంలో కర్ణాటక అగ్రస్థానంలో నిలిచింది.
⦁ మౌలిక సదుపాయాలు మరియు సౌకర్యాల విభాగంలో అతి తక్కువ బరువు ఉంది, మరియు కంప్యూటర్ ల్యాబ్‌లు, గ్రంథాలయాలు మరియు వృత్తి విద్యను కలిగి ఉన్న పాఠశాలల శాతాన్ని పరిశీలించారు. ఈ విభాగంలో హర్యానా మొదటి ర్యాంకు సాధించింది.
మరణాలు
గబ్బర్‌ సింగ్‌ అనుచరుడు కాలియా ఇక లేరు :
⦁ సీనియర్‌ బాలీవుడ్‌ నటుడు, 300కి పైగా చిత్రాల్లో నటించి గుర్తింపు తెచ్చుకున్న విజు ఖొటే (78) కన్నుమూశారు.
⦁ ‘షోలే’లో ప్రతినాయకుడు గబ్బర్‌ సింగ్‌కు ప్రధాన అనుచరుడు కాలియాగా నటించి పేరుతెచ్చుకున్నారు విజు.
⦁ ‘అందాజ్‌ అప్నా అప్నా’, ‘ఫిర్‌ హేరా ఫేరీ’ ‘ఖయామత్‌ సే ఖయామత్‌ తక్‌’ లాంటి ఎన్నో చిత్రాల్లో హాస్య, ప్రతినాయక పాత్రల్లో మెప్పించారు విజు. కొన్ని మరాఠీ చిత్రాల్లోనూ నటించారు.
ముఖ్యమైన రోజులు
1st October- International Day of Older Persons (అంతర్జాతీయ వృద్ధుల దినోత్సవం)
⦁ 2019 Theme : "The Journey to Age Equality"
⦁ ప్రతి సంవత్సరం అక్టోబర్ 1 న వృద్ధుల అంతర్జాతీయ దినోత్సవం జరుపుకుంటారు, ఇది వృద్ధులు ఎదుర్కొంటున్న సమస్యలను పెంచుతుంది మరియు అన్ని వయసుల వారికి సమాజ అభివృద్ధిని ప్రోత్సహిస్తుంది.
⦁ ఐక్యరాజ్యసమితి సర్వసభ్య సమావేశం 1990 డిసెంబర్ 14 న ఒక తీర్మానాన్ని ఆమోదించింది మరియు అక్టోబర్ 1 ను అంతర్జాతీయ వృద్ధుల దినోత్సవంగా పేర్కొంది.
1 October 1953 - Andhra State is formed, consisting of a Telugu-speaking area carved out of India's Madras State
⦁ 1 అక్టోబర్ 1953 న, మద్రాస్ రాష్ట్రంలోని తెలుగు మాట్లాడే భాగంలోని 11 జిల్లాలు కర్నూలు రాజధానిగా కొత్త ఆంధ్ర రాష్ట్రంగా మారాయి.
⦁ టంగుటూరి ప్రకాశం పంతులు (బిరుదులు : ఆంధ్ర కేసరి, ఆంధ్ర సింహం) కొత్త రాష్ట్రానికి మొదటి ముఖ్యమంత్రి అయ్యారు.
⦁ ఆంధ్ర రాష్ట్రం భారతదేశంలో 1953 లో మద్రాస్ రాష్ట్రంలోని తెలుగు మాట్లాడే ఉత్తర జిల్లాల నుండి సృష్టించబడింది. ఈ రాష్ట్రం రెండు విభిన్న సాంస్కృతిక ప్రాంతాలతో రూపొందించబడింది - రాయలసీమ మరియు తీర ఆంధ్ర.
⦁ 1953 లో ఆంధ్ర రాష్ట్రం సృష్టించబడిందని గమనించాలి, అయితే ఇందులో హైదరాబాద్ రాష్ట్రం నుండి కొన్ని తెలుగు మాట్లాడే ప్రాంతాలు లేవు. రాష్ట్ర పునర్వ్యవస్థీకరణ చట్టం 1956 తరువాత, 1956 లో రాష్ట్ర పునర్వ్యవస్థీకరణ చట్టం ప్రకారం ఆంధ్రప్రదేశ్ భారతదేశంలో మొదటి రాష్ట్రంగా అవతరించింది.
⦁ మద్రాస్ రాష్ట్రంలోని తెలుగు ప్రజల ప్రయోజనాలను పరిరక్షించే ప్రయత్నంలో, ఆంధ్ర రాష్ట్రంగా ఏర్పడటానికి తెలుగు మాట్లాడే జిల్లాలను (రాయలసీమ మరియు తీర ఆంధ్ర) వేరుచేయాలన్న ప్రజల డిమాండ్లను వినాలని మద్రాస్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వాన్ని బలవంతం చేయడానికి పొట్టి శ్రీరాములు ప్రయత్నించారు. అతను సుదీర్ఘ నిరాహార దీక్షకు దిగాడు, ప్రధానమంత్రి జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ ఆంధ్ర రాష్ట్రం ఏర్పాటు చేస్తానని హామీ ఇచ్చినప్పుడు మాత్రమే ఆగిపోయాడు.
⦁ అయితే, ఈ అంశంపై చాలాకాలంగా ఎటువంటి కదలికలు లేవు. అక్టోబర్ 19, 1952 న మద్రాసులోని మహర్షి బులుసు సాంబమూర్తి ఇంట్లో ఆంధ్రకు రాష్ట్ర హోదా సాధించినందుకు ఆయన మళ్ళీ ఉపవాసం ప్రారంభించారు.
లియాఖత్ అలీ ఖాన్ జననం – 1 అక్టోబర్ 1895
⦁ నాయిబ్జాడా లియాఖత్ అలీ ఖాన్ (1 అక్టోబర్ 1895 - 16 అక్టోబర్ 1951). క్వాయిడ్-ఎ-మిల్లాట్ (దేశ నాయకుడు) అని పిలుస్తారు. పాకిస్తాన్ యొక్క మొదటి ప్రధాన మంత్రిగా పనిచేసిన రాజకీయ సిద్ధాంతకర్త; అతను 1947 నుండి 1951 లో హత్య వరకు మొదటి విదేశీ, రక్షణ మరియు సరిహద్దు ప్రాంతాల మంత్రిగా క్యాబినెట్ పోర్ట్‌ఫోలియోను కలిగి ఉన్నాడు.
⦁ విభజనకు ముందు, ఖాన్ కొంతకాలం దాని గవర్నర్ జనరల్ మౌంట్ బాటెన్ నేతృత్వంలోని తాత్కాలిక ప్రభుత్వంలో మొదటి ఆర్థిక మంత్రిగా పనిచేశారు.
⦁ అతను 1 అక్టోబర్ 1895 న తూర్పు పంజాబ్‌లోని కర్నాల్‌లో (ప్రస్తుత కర్నాల్, హర్యానా రాష్ట్రం, ఇండియా) ప్రభావవంతమైన కులీన ముస్లిం కుటుంబంలో జన్మించాడు. లియాఖత్ అలీ ఖాన్ భారతదేశంలోని అలీఘర్ ముస్లిం విశ్వవిద్యాలయంలో, తరువాత యునైటెడ్ కింగ్‌డమ్‌లోని ఆక్స్‌ఫర్డ్ విశ్వవిద్యాలయంలో విద్యనభ్యసించారు.
⦁ బాగా చదువుకున్న ఆయన భారతదేశంలో పార్లమెంటరీ వాదాన్ని ప్రోత్సహించిన ప్రజాస్వామ్య రాజకీయ సిద్ధాంతకర్త. కాంగ్రెస్ పార్టీ మొదట ఆహ్వానించిన తరువాత, అతను ముస్లిం లీగ్‌ను ప్రభావవంతమైన మొహమ్మద్ అలీ జిన్నా నేతృత్వంలో ఎంచుకున్నాడు, అతను బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం భారత ముస్లింలకు చేసిన అన్యాయాలను మరియు దుర్వినియోగాన్ని నిర్మూలించాలని సూచించాడు.
⦁ 1951 లో, రావల్పిండిలో జరిగిన రాజకీయ ర్యాలీలో, అలీ ఖాన్ ను అద్దె హంతకుడు సాయిద్ బాబ్రాక్ హత్య చేశాడు.
అనిబిసెంట్ 172వ జయంతి – 1 అక్టోబర్ 1847
⦁ అనిబిసెంట్ (1847 అక్టోబర్ 1 - 1933 సెప్టెంబర్ 20) ప్రముఖ బ్రిటిష్ సామ్యవాది, బ్రహ్మ జ్ఞానవాది, మహిళాహక్కుల ఉద్యమవాది, రచయిత, ఐరిష్ జాతి మహిళ.
⦁ 1933 సెప్టెంబరు 20 న తమిళనాడు లోని అడయారు లో మరణించింది. ఈమె దివ్యజ్ఞాన తత్వజ్ఞి, మహిళల హక్కుల ఉద్యమకారిణి, వక్త.
⦁ ఈమె ఐర్లాండ్, భారతదేశాల స్వాతంత్ర్యం, స్వయంపాలన కొరకు పోరాడింది. స్వయం పాలన ఉద్యమం (Home rule movement) స్థాపించింది.
⦁ 1880లో అనీ బిసెంట్ "హెలెనా బ్లావట్‍స్కీ"ని కలుసుకున్న తరువాత ఆమె ఆసక్తి సామ్యవాదం నుండి దివ్యజ్ఞానం వైపు మళ్ళింది. దివ్యజ్ఞాన సమాజం బాధ్యతలలో భాగంగా ఆమె భారతదేశం వచ్చింది. 1898లో కేంద్రీయ హిందూ కళాశాల స్థాపనకు సహకరించింది.
⦁ 1907లో ఆమె దివ్యజ్ఞానసమాజం అధ్యక్షురాలైంది. 1898 జూలై 7న బనారస్ లోని ఒక చిన్న ఇంట్లో తాను కలలుగన్న విద్యాసౌధాన్ని ప్రారంభించి, దానిని అలహాబాదు విశ్వవిద్యాలయంగా పేర్కొంది.
⦁ బాలగంగాధర తిలక్ 1895 లో ప్రస్తావించిన " హోమ్ రూల్ "ను 1914 లో అనీ బిసెంట్ కార్యరూపంలో పెట్టేందుకు ప్రజల్ని సంసిద్ధులను చేయసాగింది. దీనికి సంబంధించిన కామన్ వెల్త్ అనే వార పత్రికను ఆమె ప్రారంభించినది. 1915 లో ఈమె “హౌ ఇండియా ఫైట్ ఫర్ ఫ్రీడం” అనే పుస్తకాన్ని వ్రాసింది.
⦁ ఆమె భారత రాజకీయాలలో ప్రవేశించి, భారతీయ జాతీయ కాంగ్రెస్లో సభ్యురాలైంది. 1914లో మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం ప్రారంభం అయిన సమయంలో హోం రూల్ లీగ్ స్వాతంత్ర్యోద్యమానికి సహకరించింది.
⦁ 1917లో ఆమె భారతీయ జాతీయ కాంగ్రెస్ అధ్యక్షురాలైంది. యుద్ధానంతరం ఆమె భారతీయ స్వాతంత్ర్య పోరాటం, దివ్యజ్ఞాన సమాజ కార్యక్రమాలు రెంటినీ 1933లో మరణించే వరకు కొనసాగించింది.
⦁ ఈమెకు 1921లో కాశీ హిందూవిశ్వవిద్యాలయం డాక్టర్ ఆఫ్ లెటర్స్ బిరుదునిచ్చి సత్కరించినది. 80సంవత్సరాల వయసులో బుడాపెస్ట్ యూరోపియన్ కాంగ్రెస్, చికాగో ప్రపంచ కాంగ్రెస్ కు అధ్యక్షత వహించినది. 1933 సెప్టెంబర్ 20న 85 వ ఏట ఆమె బ్రిటిష్ ఇండియాలోని మద్రాస్ ప్రెసిడెన్సీలోని అడయార్‌లో తుదిశ్వాస విడిచినది.
క్రీడలు
ప్రపంచ అథ్లెటిక్‌ ఛాంపియన్‌షిప్‌లో అదరగొట్టిన భారత జావెలిన్‌ త్రో క్రీడాకారిణి అన్నురాణి :
⦁ జావెలిన్‌త్రోలో అంచనాలకు మించి రాణించిన ఈ ఉత్తర్‌ప్రదేశ్‌ అమ్మాయి జాతీయ రికార్డు తిరగరాస్తూ ఫైనల్లో ప్రవేశించింది.
⦁ ప్రపంచ ఛాంపియన్‌షిప్‌లో జావెలిన్‌త్రోలో ఫైనల్‌ చేరిన తొలి భారత అథ్లెట్‌ అన్నునే.
మహిళల 100 మీ స్వర్ణం షెల్లీ ఆన్‌ ఫ్రేజర్‌ సొంతం :
⦁ మహిళల 100 మీ స్వర్ణాన్ని జమైకా స్టార్‌ షెల్లీ ఆన్‌ ఫ్రేజర్‌ సొంతం చేసుకుంది. ఫైనల్లో ఫ్రేజర్‌ 10.71 సెకన్లలో లక్ష్యాన్ని చేరి స్వర్ణం సొంతం చేసుకుంది.
⦁ డీనా యాసెర్‌ స్మిత్‌ (బ్రిటన్‌, 10.83 సె) రజత, మారి జోస్‌ (ఐవరీకోస్ట్‌, 10.90 సె) కాంస్య పతకాలు గెలిచారు. 100 మీ పరుగులో ఫ్రేజర్‌కి ఇది నాలుగో ప్రపంచ అథ్లెటిక్స్‌ స్వర్ణం. మొత్తం మీద ఈ టోర్నీలో ఆమెకు ఎనిమిదో పసిడి.
బోల్ట్‌ను అధిగమించిన అలెసన్‌ ఫిలిక్స్‌ :
⦁ అమెరికా వెటరన్‌ స్టార్‌ అలెసన్‌ ఫిలిక్స్‌ అరుదైన రికార్డు ఖాతాలో వేసుకుంది. 4×400 మీ మిక్స్‌డ్‌ రిలే పరుగులో స్వర్ణం గెలిచిన ఈ అమ్మాయి.. ప్రపంచ ఛాంపియన్‌షిప్‌లో మొత్తం మీద 12వ స్వర్ణం గెలిచింది.
⦁ ఈ క్రమంలో ఇప్పటిదాకా ఉసేన్‌ బోల్ట్‌ (11)తో సమానంగా ఉన్న ఆమె.. అతణ్ని వెనక్కి నెట్టి ఈ జాబితాలో అగ్రస్థానంలో నిలిచింది.
Stories
ఆయుధం పట్టని యోధుడు :
⦁ సహాయం, సత్యం, అహింస.. వంటి సాధారణ మానవ భావాలకే సరికొత్త తాత్విక చింతనను, రాజకీయ విలువలను జోడించి.. వాటిని పదునైన సైద్ధాంతిక అస్త్రాలుగా మలిచారు గాంధీ.
రైలు తిప్పిన మలుపు :
⦁ మోహన్‌దాస్‌ కరమ్‌చంద్‌ గాంధీని వాళ్ల అన్నయ్య లక్ష్మీదాస్‌ పట్టుబట్టి బారిస్టర్‌ చదువు కోసం ఇంగ్లండ్‌ పంపారు. అక్కడి నుంచి తిరిగి వచ్చిన గాంధీ భారత దేశంలో న్యాయవాదిగా అంతగా రాణించలేకపోతున్న సమయంలో దాదా అబ్దుల్లా అండ్‌ కంపెనీ భాగస్వామి అబ్దుల్‌ కరమ్‌చంద్‌ జవేరీ ఆయనను దక్షిణాఫ్రికాలో పనిచెయ్యడానికి తీసుకువెళ్లారు.
⦁ 1893 జూన్‌ నెలలో కంపెనీ పని మీద ప్రిటోరియా వెళ్లేందుకు మొదటి తరగతి రైలు టికెట్‌ కొనుక్కుని స్టేషన్‌కు వెళ్లారు. అప్పటి తెల్లవారిలాగే తనూ సూటు, బూటు, ప్యాంటూ వేసుకున్నారు. కానీ నల్లవాడన్న ఏకైక కారణంతో ఒక టికెట్‌ కలెక్టర్‌.. పీటర్‌ మారిట్జ్‌బర్గ్‌ అనే స్టేషన్‌లో ఆయనను రైల్లోంచి కిందకు దింపేశారు.
⦁ అలా వర్ణ వివక్షపై.. జాత్యహంకారంపై.. పరాయి పాలనపై పోరాటానికి బీజం పడింది.
సహాయ నిరాకరణోద్యమం :
⦁ రౌలట్‌ చట్టంపై అసంతృప్తి మొదలైంది. జలియన్‌ వాలాబాగ్‌ ఉదంతం ఉద్వేగం కట్టలు తెంచుకునేలా చేసింది. స్వదేశీ నినాదంతో గాంధీజీ ప్రజా పోరాటానికి పదును పెడుతున్నారు. 1919లో ‘సహాయ నిరాకరణోద్యమాన్ని’ ఆరంభించారు.
⦁ హింసకు తావు లేకుండా ప్రతిఘటించాలని పిలుపిచ్చారు. దేశమంతా పర్యటించారు. ఆయన పిలుపునకు ప్రభుత్వోద్యోగులు ఉద్యోగాల్ని, విద్యారులు పాఠశాలల్ని, న్యాయవాదులు కోర్టుల్ని, రాజకీయ నాయకులు కౌన్సిళ్లను బహిష్కరించారు.
⦁ విదేశీ వస్త్రాలు వాడవాడలా దగ్ధమయ్యాయి. స్వదేశీ.. ఓ మహోద్యమంగా రూపుదిద్దుకుంది. దాదాపు 30 వేల మంది అరెస్టయ్యారు. ఈ ఉద్యమం బ్రిటీష్‌ పాలకులకు ల్ని మొట్టమొదటిసారిగా గడగడలాండించింది.
⦁ అయితే ఈ ఉద్యమంలో ఓ అపశృతి దొర్లింది. 1922 ఫిబ్రవరి 5వ తేదీన గోరఖ్‌పూర్‌ జిల్లాలోని చౌరీ చౌరా ప్రాంతంలో ఉద్యమకారులపై పోలీసులు కాల్పులు జరిపారు.
⦁ ఆగ్రహించిన ఉద్యమకారులు 22 మంది పోలీసుల్ని చంపేశారు. ఆందోళన హింసాత్మక రూపం దాలుస్తోందని గ్రహించిన గాంధీజీ 1922 ఫిబ్రవరి 11వ తేదీన ఉద్యమాన్ని ఆపేశారు. తద్వారా తాను అహింసను వీడేది లేదని మరోసారి చాటిచెప్పారు.
దండి సత్యాగ్రహం :
⦁ ఉప్పుతో మహోద్యమాన్ని నిర్మించొచ్చని బ్రిటీష్‌ పాలకులే కాదు, ప్రపంచంలో ఎవరూ కల్లో కూడా ఊహించలేరు. దేశానికి మూడువైపులా ఉప్పు ఉన్నా.. ఏళ్లుగా ఉప్పు తయారు చేసుకుంటున్నా.. భారతీయులు ఆ పని చేయకూడదంటూ బ్రిటీష్‌ ప్రభుత్వం హుకుం జారీ చేయటం పెను ఉప్పెనకు కారణమైంది.
⦁ ‘మా ఉప్పు మాకు ఇచ్చేయండి’ అనే నినాదంతో గాంధీజీ నాయకత్వంలో 1930 మార్చి 12వ తేదీన ఉప్పు సత్యాగ్రహం ప్రారంభించారు.
⦁ అహ్మదాబాద్‌ సబర్మతి ఆశ్రమం నుంచి ప్రారంభమైన ఈ యాత్ర దాదాపు 354 కిలోమీటర్లు కొనసాగి గుజరాత్ తీరంలోని దండి వద్ద ఏప్రిల్‌ 6వ తేదీ ఉదయం ముగిసింది.
⦁ అక్కడ గాంధీజీ పిడికెడు ఉప్పును చేతికి తీసుకుని.. ఉప్పు చట్టాల్ని ఉల్లంఘించారు. ఈ యాత్ర సాగినన్ని రోజులూ దేశమంతా ఊగిపోయింది. నలుచెరగులా వేలమంది ఉప్పు సత్యాగ్రహంలో పాల్గొన్నారు. బ్రిటీష్‌ ప్రభుత్వం మొదట్లో దీనిని బలప్రయోగం ద్వారా ఆపాలని చూసింది.
⦁ ఎన్ని అరెస్టులు జరిగినా ఉద్యమకారులు వెనుకంజ వేయలేదు. దాదాపు ఏడాది తర్వాత 1931 మార్చి 5న గాంధీ-ఇర్విన్‌ ఒడంబడిక కుదిరింది. బ్రిటీష్‌ ప్రభుత్వం ఉప్పుపై పన్ను తొలగించింది. తుపాకులు, సైనికులు చేయలేని పనిని గాంధీజీ నిశ్శబ్దంగా, నిరాడంబరంగా సాధించారు.
క్విట్‌ ఇండియా ఉద్యమం :
⦁ బ్రిటీషు వాళ్లు దేశం విడిచి పోతారా? పోరా? అని గద్దిస్తూ.. గాంధీజీ ఆరంభించిన అతిపెద్ద ఉద్యమం ‘క్విట్‌ ఇండియా’. రెండో ప్రపంచ యుద్ధంలో సహకరిస్తాం, అందుకు ప్రతిగా బ్రిటీష్‌ ప్రభుత్వం స్వాతంత్య్రం ఇవ్వాలని కాంగ్రెస్ నేతలు అడగాలనుకున్నారు.
⦁ కానీ కాంగ్రెస్ నేతల్ని మాటమాత్రంగా సంప్రదించకుండా బ్రిటీష్‌ అధికారులు భారత్‌ను యుద్ధ రంగంలోకి దించారు. దీంతో ఆగ్రహించిన కాంగ్రెస్, గాంధీజీ.. దీంతో 1942 ఆగస్టు 8న ‘క్విట్‌ ఇండియా’ అన్నారు.
⦁ ‘కరేంగే యా మరేంగే’ అంటూ గాంధీజీ ఉద్యమానికి కొత్త ఊపిరులూదారు. దేశవ్యాప్తంగా ఉద్యమం ఒక్కసారిగా ఉవ్వెత్తున లేచింది.
⦁ క్విట్‌ ఇండియా అన్న రెండే రెండు పదాలు జాతి రక్తంలో కొత్త చలనం తెచ్చాయి. అలా లేచిన జన కెరటం.. 1947లో భరత మాత దాస్య శృంఖలాలను సంపూర్ణంగా ఛేదించి.. అర్థరాత్రి అద్భుత స్వతంత్ర ఫలాన్ని సాధించేంత వరకూ కూడా మళ్లీ వెనుదిరగలేదు!
⦁ దేశం ఓ వైపు స్వాతంత్య్ర సంబరాల్లో మునిగి తేలుతుంటే జాతిపిత మహాత్మాగాంధీ మాత్రం ఆ సమయంలో కలకత్తాలోని ఓ చిన్న బస్తీలో శిథిలావస్థలో ఉన్న ముస్లింల ఇంట్లో ఉన్నారు.
⦁ దేశ విభజనను, ఆ సందర్భంగా చెలరేగిన మతఘర్షణలను ఆయన జీర్ణించుకోలేకపోయారు. ఆ రోజు ఆయన ఉపవాసదీక్షలో ఉన్నారు. మౌనంగా ప్రార్ధన చేస్తూ.. దేశానికి సరికొత్త దిశానిర్దేశం చేశారు.
వారసత్వం.. వారితత్వం! హరియాణాలో కుటుంబ రాజకీయాలు :
⦁ 1966లో హరియాణా రాష్ట్రం ఏర్పడగా బన్సీలాల్‌, దేవీలాల్‌, భజన్‌లాల్‌లు ఎక్కువ కాలం ముఖ్యమంత్రులుగా పనిచేశారు. ఒకప్పుడు రాజకీయాల్లో వెలుగు వెలిగిన ఈ కుటుంబాలు.. భాజపా హవా పెరగడం తదితర పరిణామాల క్రమంలో తాజా అసెంబ్లీ ఎన్నికల్లో ఉనికి కోసం పోరాడుతున్నాయి.
⦁ మోదీ ప్రభంజనం ఉన్నప్పటికీ 2014లో 2 లోక్‌సభ స్థానాలను సాధించిన దేవీలాల్‌ స్థాపించిన ఐఎన్‌ఎల్‌డీ ఈ ఏడాది జరిగిన లోక్‌సభ ఎన్నికల్లో కనీసం ఒక్క స్థానాన్ని కూడా సాధించలేక పోయింది.
బన్సీలాల్‌ :
⦁ హరియాణాకు 3 సార్లు ముఖ్యమంత్రిగా చేసిన బన్సీలాల్‌ ఇందిరాగాంధీకి అత్యంత సన్నిహితులు.
⦁ కాంగ్రెస్ నుంచి 1991లో విడిపోయిన బన్సీలాల్‌ హరియాణా వికాస్‌ పార్టీ పేరిట సొంత పార్టీ పెట్టారు. 1996 అసెంబ్లీ ఎన్నికల్లో 33 స్థానాల్లో ఆ పార్టీ విజయం సాధించగా.. భాజపా మద్దతుతో ఆయన ముఖ్యమంత్రి అయ్యారు.
⦁ తిరిగి 2004లో బన్సీలాల్‌ పార్టీని కాంగ్రెస్లో విలీనం చేశారు. అనంతరం రెండేళ్లకు ఆయన కన్నుమూశారు.
దేవీలాల్‌ :
⦁ రెండు సార్లు ముఖ్యమంత్రిగా పనిచేసిన దేవీలాల్‌ అనంతరం దేశ ఉప ప్రధానిగా కూడా చేశారు. గతంలో ఆయన లోక్‌దళ్‌ పార్టీ ఏర్పాటులో కీలకపాత్ర పోషించారు.
⦁ అప్పట్లో ఆ పార్టీ ఏకంగా 85 స్థానాల్లో (90కి గాను) విజయం సాధించింది. అనంతరం ఆ పార్టీ నుంచి ఇండియన్‌ నేషనల్ లోక్‌దళ్‌ (ఐఎన్‌ఎల్‌డీ) ఉద్భవించింది.
⦁ 1999లో ఐఎన్‌ఎల్‌డీ విజయం సాధించగా దేవీలాల్‌ కుమారుడు ఓపీ చౌతాలా ముఖ్యమంత్రి అయ్యారు. 2001లో దేవీలాల్‌ కన్నుమూశారు.
⦁ ఐఎన్‌ఎల్‌డీ సంక్షోభంలో కూరుకుపోయింది. ఇటీవలి లోక్‌సభ ఎన్నికల్లో ఐఎన్‌ఎల్‌డీ అభ్యర్థులంతా డిపాజిట్లు కోల్పోయారు.
భజన్‌ లాల్‌ :
⦁ హరియాణాకు 3 సార్లు ముఖ్యమంత్రిగా చేసిన భజన్‌ లాల్‌ రాజకీయాల్లో తనదైన ముద్ర వేశారు. ఆయన కుమారుడు కుల్‌దీప్‌ బిష్ణోయి రాజకీయ వారసత్వాన్ని కొనసాగిస్తున్నారు.
⦁ 2001లో భజన్‌లాల్‌ కన్నుమూసిన తర్వాత ఆ కుటుంబం రాజకీయాల్లో బలహీనపడుతూ వచ్చింది. కుల్‌దీప్‌ హరియాణా జన్‌హిత్‌ కాంగ్రెస్‌ను స్థాపించి రాజకీయాలు నడిపారు. అనంతరం పార్టీని కాంగ్రెస్లో విలీనం చేశారు.
భూపీందర్‌ సింగ్‌ హుడా :
⦁ రెండుసార్లు ముఖ్యమంత్రిగా చేసిన కీలక కాంగ్రెస్ నేత భూపీందర్‌ సింగ్‌ హుడా స్వాతంత్య్ర సమరయోధుడు రణ్‌బీర్‌ సింగ్‌ హుడా కుమారుడు. నాటి ఉమ్మడి పంజాబ్‌ రాష్ట్రంలో రణ్‌బీర్‌ మంత్రిగా పనిచేశారు.
⦁ 2019 లోక్‌సభ ఎన్నికల్లో తండ్రీ కుమారులిద్దరూ ఓటమి పాలవడమే కాకుండా తమకు గట్టి పట్టున్న రోహ్‌తక్‌ స్థానాన్ని కూడా కోల్పోయారు.
రావ్‌ ఇంద్రజిత్‌ సింగ్‌ :
⦁ స్వాతంత్య్రానికి ముందు యునైటెడ్ పంజాబ్‌ కౌన్సిల్‌ సభ్యుడిగా చాలాసార్లు పనిచేసిన రావ్‌ దల్బీర్‌ సంగ్‌ మనుమడు ప్రస్తుత కేంద్ర మంత్రి, ఎంపీ రావ్‌ ఇంద్రజిత్‌ సింగ్‌.
⦁ ఆయన తండ్రి రావ్‌ వీరేంద్ర సింగ్‌ హరియాణా రెండో ముఖ్యమంత్రిగా చేశారు. అనంతరం రాష్ట్రంలో అధికార పగ్గాలు చేపట్టాలని ఇంద్రజిత్‌ విఫలయత్నాలు చేశారు.
రణ్‌దీప్‌ సుర్జేవాలా :
⦁ హరియాణాలో 5 సార్లు ఎమ్మెల్యే, మంత్రిగా చేసిన షంషేర్‌ సింగ్‌ సుర్జేవాలా కుమారుడు రణ్‌దీప్‌ సుర్జేవాలా. కాంగ్రెస్ పార్టీలో కీలకంగా ఉన్న ఆయన జాతీయ రాజకీయాల నుంచి రాష్ట్ర రాజకీయాల్లో కీలకం కావాలని భావిస్తున్నారు.
⦁ అయితే ఇటీవల జింద్‌ ఉప ఎన్నికలో ఓడిపోయిన ఆయన రాష్ట్రంలో పట్టు సాధించగలగడం ఎంతమేర సాధ్యమో చూడాలి.
No comments:
Post a Comment